||om tat sat ||

Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

હરિઃ ઓમ્
ઓમ્ શ્રીરામાય નમઃ
શ્રીમદ્વાલ્મીકિ રામાયણે
સુન્દરકાણ્ડે
પ્રથમસ્સર્ગઃ

શ્લો|| તતો રાવણ નીતાયાઃ સીતાયાઃ શત્રુકર્ષણઃ |
ઇયેષપદમન્વેષ્ટું ચારણાચરિતે પથે ||1||

સ||તતઃ રાવણ નીતાયાઃ સીતાયાઃ પદં અન્વેષ્ટું (હનુમાન્) શત્રુકર્ષણઃ ચારણાચરિતે પથિ (ચરિતું)ઇયેષ ||

Then following the path of the celestial bards Hanuman the destroyer of enemies resolved to search for Sita carried away by Ravana.

શ્લો|| દુષ્કર્ષં નિષ્પ્રતિદ્વંદ્વં ચિકીર્ષન્ કર્મ વાનરઃ |
સમુદગ્ર શિરોગ્રીવો ગવાંપતિરિવાબભૌ|| 2 ||
અથ વૈડૂર્ય વર્ણેષુ શાદ્વલેષુ મહાબલઃ |
ધીરસ્સલિલકલ્પેષુ વિચચાર યથાસુખમ્ ||3||

સ|| વાનરઃ દુષ્કરં કર્મ નિષ્પ્રતિદ્વંદ્વં ચિકીર્ષન્ સમુદગ્ર શિરો ગ્રીવઃ (સઃ વાનરઃ) ગવાંપતિ ઇવ બભૌ|અથ હનુમાન્ ધીરઃ મહાબલઃ વૈડૂર્ય વર્ણેષુ સલિલ કલ્પેષુ શાદ્વલેષુ યથા સુખં વિચચાર ||

Intending to accomplish the very difficult action ( of crossing the ocean) which had no rival, he raised his head and neck. Then he appeared like the king of bulls. Then the mighty Hanuman strolled on the green grassy lands with a sheet of water happily.

શ્લો|| દ્વિજાન્ વિત્રાશયન્ ધીમાન્ ઉરસા પાદપાન્ હરન્ |
મૃગાંશ્ચ સુબહૂન્ નિઘ્નન્ પ્રવૃદ્ધ વ કેશરી ||4 ||
નીલલોહિત માંજિષ્ટ પત્રવર્ણસિતાસિતૈઃ |
સ્વભાવ વિહિતૈશ્ચિતૈઃ ધાતુભિઃ સમલંકૃતમ્ ||5 ||

સ|| ધીમાન્ (હનુમતઃ) દ્વિજાન્ સુબહૂન્ મૃગાંશ્ચ વિત્રાશયન્ પ્રવૃદ્ધઃ પાદપાન્ ઉરસા હરન્ કેશરી ઇવ (વિચચાર)||( સઃ ગિરિવર્યઃ ) સ્વભાવ વિહિતૈઃ ચિત્રૈઃ નીલ લોહિત માંજિષ્ટ પત્રવર્ણૈઃ સિતાસિતૈઃ (ચ) ધાતુભિઃ સમલંકૃતં ||

The wise Hanuman scaring the birds and many other animals, uprooting and trampling the trees with his chest, went about like a lion. (The mountain) with its natural blue red green and yellow colors as well as white and black colors of minerals looked like it is decorated all over.

શ્લો|| કામરૂપિભિરાવિષ્ટમ્ અભીક્ષ્ણં સપરિછ્છદૈઃ |
યક્ષકિન્નર ગંધર્વૈઃ દેવકલ્પૈશ્ચ પન્નગૈઃ ||6||
સ તસ્ય ગિરિવરસ્ય તલે નાગવરાયુતે |
તિષ્ઠન્ કપિવરઃ તત્ર હ્રદે નાગ ઇવ બભૌ || 7 ||

સ|| (સઃ ગિરિવર્યઃ) કામરૂપિભિઃ યક્ષ કિન્નર ગંધર્વૈઃ પન્નગૈઃ સપરિચ્છદૈઃ અભીક્ષણમ્ દૈવકલ્પૈશ્ચઆવિષ્ઠં || સ કપિવરઃ નાગવરાયુતે તસ્ય ગિરિવરસ્ય હૃદે તલે તિષ્ઠન્ નાગઃ ઇવ અબભૌ||

(The mountain) was very much occupied by ,Yakshas, Kinnaras Gandharvas ,Pannagas and people who take any form they please, surrounded by their retinues. They were looking like gods. The best of Vanaras standing at the center of that mountain filled with lordly elephants looked like an elephant.

શ્લો|| સ સૂર્યાય મહેંદ્રાય પવનાય સ્વયંભુવે |
ભૂતેભ્યશ્ચાઞ્જલિં કૃત્વા ચકાર ગમને મતિમ્ ||8 ||

અઞ્જલિં પ્રાજ્ઞ્મુખં કૃત્વા પવનાયાત્મ યોનયે |
તતોઽભિવવૃધે ગંતું દક્ષિણો દક્ષિણાં દિશમ્ ||9||

સ|| સઃ સૂર્યાય મહેંદ્રાય પવનાય સ્વયંભુવે ભૂતેભ્યઃ અંજલિં કૃત્વા ગમને મતિં ચકાર ||પ્રાજ્ઙ્મુખઃ આત્મયોનયે પવનાય અંજલિં કૃત્વા તતઃ દક્ષિણઃ હનુમાન્ દક્ષિણદિશં ગંતું વવૃધે હિ||

Offering salutations to Sun, Indra, Vayu, the creator and all the elements , he decided in his mind to proceed (to Lanka). Facing east offering salutations to his father , the wind god, the capable Hanuman grew in size to go in southern direction.

શ્લો|| પ્લવઙ્ગપ્રવરૈર્દૃષ્ટઃ પ્લવને કૃત નિશ્ચયઃ
વવૃધે રામવૃધ્યર્થં સમુદ્ર ઇવ પર્વસુ || 10 ||
નિષ્પ્રમાણશરીરસ્સન્ લિલિંઘયિષુરર્ણવમ્ |
બાહુભ્યાં પીડયામાસ ચરાણાભ્યાં ચ પર્વતમ્ || 11 ||

સ|| (યદા) પ્લવઙ્ગ પ્રવરૈઃ દૃષ્ટઃ - (તદા) પ્લવને કૃત નિશ્ચયઃ હનુમાન્ રામવૃધ્યર્થમ્ પર્વસુ ( પર્વદિનેષુ) સમુદ્ર ઇવ વવૃધે (યથા) || નિષ્પ્રમાણ શરીરઃ સન્ અર્ણવમ્ (સાગરં) લિલિંઘયિષુ બાહુભ્યાં ચરણાભ્યાં ચ પર્વતમ્ પીડયામાસ||

While being seen by the Vanara chiefs, then having resolved to take a leap for achieving the task of Rama, Hanuman grew like the sea during the full moon days. With an immeasurable size of body to cross the ocean Hanuman started to put pressure on the mountain with his feet and hands.

શ્લો|| સ ચચાલચલશ્ચાપિ મુહૂર્તં કપિ પીડિતઃ |
તરૂણાં પુષ્પિતાગ્રાણાં સર્વં પુષ્પમશાતયન્ ||12 ||
તેન પાદપમુક્તેન પુષ્પૌઘેણ સુગન્ધિના |
પર્વતઃ સંવૃતશ્શૈલો બભૌ પુષ્પમયો યથા ||13 ||

સ|| અચલશ્ચાપિ કપિ પીડિતઃ મુહૂર્તમ્ ચચાલ | (તદા) પુષ્પિતાગ્રાણાં તરૂણાં સર્વં પુષ્પં અસાતયન્||શૈલઃ પાદપમુક્તેન સુગન્ધિના પુષ્પૌઘેણ સંવૃતઃ પુષ્પમયો પર્વતઃ યથા બભૌ||

The immovable one ( the mountain) also for a moment was shaken by the Vanara. Then the flowers on the top of trees full of trees fell down. The mountain covered with the fragrant flowers fallen from the trees, looked like a mountain of flowers.

શ્લો|| તેન ચોત્તમ વીર્યેણ પીડ્યમાનસ્સ પર્વતઃ |
સલિલં સંપ્રસુસ્રાવ મદં મત્ત ઇવ દ્વિપઃ ||14 ||
પીડ્યમાનસ્તુ બલિના મહેન્દ્રસ્તેન પર્વતઃ |
રીતિઃ નિર્વવર્તયામાસ કાઞ્ચનાઞ્જનરાજતીઃ || 15 ||

સ|| તેન ઉત્તમવીર્યેણ પીડિતઃ સઃ પર્વતઃ મત્તઃ દ્વિપઃ મદં ઇવ સલિલં સુશ્રાવ||મહેન્દ્ર પર્વતઃ તેન બલિના પીડ્યમાનઃ કાઞ્ચનાંજન રાજતીઃ રીતિઃ નિર્વર્તયામાસ||

Then pressed by the highly valiant one, that mountain let go of waters like the elephant in rut. The Mahendra mountain , pressurized by his might , let go of streams of gold and silver.

શ્લો|| મુમોચ ચ શિલાશ્શૈલો વિશાલાસમનશ્શિલાઃ |
મધ્યમેનાર્ચિષા જુષ્ઠો ધૂમરાજીઃ ઇવાનલઃ|| 16||
ગિરિણાપીડ્યમાનેન પીડ્યમાનાનિ સર્વતઃ |
ગુહાવિષ્ઠાનિ ભૂતાનિ વિનેદુર્વિકૃતૈઃ સ્વરૈઃ ||17||

સ|| શૈલઃ વિશાલાઃ શિલાઃ સમનઃ શિલાઃ મુમોચ (યથા) મધ્યમેન અર્ચિષા ધૂમરાજીરિવ અનલઃ જુષ્ટાઃ||ગિરિણા સર્વતઃ પીડ્યમાનાનિ ગુહાવિષ્ટાનિ ભૂતાનિ પીડ્યમાનેન વિકૃતૈઃ સ્વરૈઃ વિનેદુઃ ||

The mountain let go of big boulders with Sulphur pigments just like fire emits columns of smoke possessed with fire. Being shaken by the mountain all the beings living in the caves shrieked with horrible sounds.

શ્લો|| સ મહાસત્વ સન્નાદઃ શૈલપીડાનિમિત્તજઃ |
પૃથિવીં પૂરયામાસ દિશશ્ચોપવનાનિ ચ ||18||
શિરોભિઃ પૃથિભિઃ સર્પા વ્યક્ત સ્વસ્તિકલક્ષણૈઃ |
વમન્તઃ પાવકં ઘોરં દદંશુઃ દશનૈશ્શિલાઃ ||19||

સ||શૈલપીડા નિમિત્તજઃ સઃ મહાસત્ત્વ સન્નાદઃ પૃથિવીન્ દિશશ્ચ ઉપવનાનિ ચ પૂરયામાસ||સર્પાઃ વ્યક્ત સ્વસ્તિક લક્ષણૈઃ પૃથુભિઃ શિરોભિઃ ઘોરં પાવકં વમન્તઃ દશનૈઃ શિલાઃ દદંશુઃ ||

Caused by the crushing power of the mountain, the loud noises made by all the creatures filled all the all the groves on earth in all directions. The snakes with the signs of swastika on their foreheads bit the rocks with their fangs producing great fire.

શ્લો|| તાસ્તદા સવિષૈઃ દષ્ટાઃ કુપિતૈઃ તૈઃ મહાશિલાઃ |
જજ્વલુઃ પાવકોદ્દીપ્તા બિભિદુશ્ચ સહસ્રથા ||20||
યાનિ ચૌષધજાલાનિ તસ્મિન્ જાતાનિ પર્વતે |
વિષઘ્નાન્યપિ નાગાનાં ન શેકુઃ શમિતં વિષં||21||

સ|| તદા કુપિતૈઃ સવિષૈઃ ( સર્પૈઃ) દષ્ટા મહાશિલાઃ પાવકોદદીપ્તાઃ જજ્વલુઃ સહસ્રધા બિબિધુઃ ચ||તસ્મિન્ પર્વતે જાતાનિ ઔષધજલાનિ નાગાનાં શમિતં વિષં વિષઘ્નાન્યપિ ન શેકુઃ ||

Then the mountain bitten by the angry and venomous snakes and burnt by the fire broke into thousands of pieces. The medicinal plants capable of counteracting the poisons, grown on the mountain were not enough to neutralize the poison ( spewed by the snakes).

શ્લો|| ભિદ્યતેઽયં ગિરિર્ભૂ તૈરિતિ મત્વા તપસ્વિનઃ |
ત્રસ્તા વિધ્યાધરઃ તસ્માત્ ઉત્પેતુઃ સ્ત્રીગણૈસહ||22||
પાનભૂમિગતં હિત્વા હૈમમાસવભાજનમ્|
પાત્રાણિ ચ મહાર્હાણિ કરકાંશ્ચ હિરણ્મયાન્ ||23||

સ|| અયં ગિરિઃ ભૂતૈઃ ભિદ્યતે ઇતિ મત્વા ત્રસ્તા તપસ્વિનઃ (તથૈવ) સ્ત્રીગણૈઃ સહ વિધ્યાધરઃ તસ્માત્ ઉત્પેતુઃ||મહાર્હાણિ પાત્રાણિ હૈમ માસવ ભાજનં હિરન્મયાન્ કરકાંશ્ચ હિત્વા ||

Thinking that this mountain is breaking up , the scared ascetics as well as the Vidyadharas along with their women folk flew up in fear. The valuable vessels , golden drinking cups with golden goblets were left behind .

શ્લો|| લેહ્યાનુચ્ચાવચાન્ ભક્ષ્યાન્ માંસાનિ વિવિધાનિ ચ|
આર્ષભાણી ચ ચર્માણિ ખડ્ગાંશ્ચ કનકત્સરૂન્ ||24||
કૃતકણ્ઠગુણાઃ ક્ષીબા રક્તમાલ્યાનુલેપનઃ|
રક્તાક્ષાઃ પુષ્કરાક્ષાશ્ચ ગગનં પ્રતિપેદિરે ||25||

સ|| (વિધ્યાધરાઃ) લેહ્યાન્ ઉચ્ચાવચાન્ ભક્ષ્યાન્ વિવિધાનિ માંસાનિ ચ અર્ષભાણિ ચર્માણિ કનકત્સરૂન્ ખડ્ગાં ચ હિત્વા (ઉત્પેતુઃ)|| વિધ્યાધરાઃ ક્ષીબાઃ કૃતકંઠગણાઃ રક્તાક્ષાઃ પુષ્કરાક્ષઃ ચ રક્તમાલ્યાનુ લેપનઃ ગગનં પ્રતિપેદિરે||

Food that was licked , various type of small and big eatables, meat , hides of bulls , swords covered with golden sheaths were all left behind. The Vidyadharas, intoxicated , wearing chains, with red lotus like eyes, wearing garlands and red unguents flew into the sky.

શ્લો|| હારનૂપૂર કેયૂર પારિહાર્યધરાઃ સ્ત્રિયઃ |
વિસ્મિતાઃ સસ્મિતાસ્તસ્થુરાકાશે રમણૈઃ સહ ||26||
દર્શયન્તો મહાવિદ્યાં વિદ્યાધરમહર્ષયઃ |
સહિતાસ્તસ્થુરાકાશે વીક્ષાંચક્રુશ્ચ પર્વતમ્ ||27||

સ|| વિસ્મિતાઃ સસ્મિતાઃ હારનૂપૂર કેયૂર પારિહાર્ય ધરાઃ સ્ત્રિયઃ રમણૈઃ સહ આકાશે તસ્થુઃ|| વિધ્યાધર મહર્ષયઃ સહિતાઃ મહાવિદ્યાં દર્શયન્તઃ આકાશે તસ્થુઃ વીક્ષાંચક્રુશ્ચ પર્વતમ્||

Wonder struck women wearing necklaces , anklets and armlets stayed in the sky with their lovers smiling gently. The great seers among Vidyadharas, proficient in all studies, were also watching the mountain, staying up in the sky.

શ્લો|| શુશ્રુવુશ્ચ તદાશબ્દં ઋષીણાં ભાવિતાત્મનાં|
ચારણાનાંશ્ચ સિદ્ધાનાં સ્થિતાનાં વિમલેઽમ્બરે||28||
એષપર્વત સઙ્કાશો હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ|
તિતીર્ષતિ મહાવેગઃ સમુદ્રં મકરાલયમ્ ||29||
રામાર્થં વાનરાર્થં ચ ચિકીર્ષન્ કર્મ દુષ્કરમ્|
સમુદ્રસ્ય પરં પારં દુષ્પ્રાપં પ્રાપ્તુમિચ્છતિ ||30||

સ|| તદા ઋષીણાં ભાવિતાત્મનાં ચારણાનાં સિદ્ધાનાં ચ વિમલે અમ્બરે સ્થિતાનાં શબ્દં શુશ્રુવુઃ||એષઃ પર્વત સઙ્કાશઃ મારુતાત્મજઃ મહાવેગઃ હનુમાન્ મકરાલયં સમુદ્રં તિતીર્ષતિ|| રામાર્થં વાનરાર્થં ચ દુષ્કરં કર્મ ચિકીર્ષન્ સમુદ્રસ્ય દુષ્પ્રાપં પરં પારં પ્રાપ્તું ઇચ્છતિ||

Then the sounds of seers who are seekers of truth, Siddhas, Charanas who stay in the skies were heard. ( They said ) 'This son of wind god, swift Hanuman of the size of a mountain is desiring to cross the ocean which is the abode of crocodiles. For the sake of Rama and for the sake of Vanaras, to achieve a difficult task he wants to reach the other shore of the ocean which is difficult to reach '.

શ્લો|| ઇતિ વિદ્યાધરાઃ શ્રુત્વા વચસ્તેષાં તપસ્વિનામ્|
તમપ્રમેયં દદૃશુઃ પર્વતે વાનરર્ષભમ્||31||
દુધુવેચ સ રોમાણિ ચકંપે ચાચ લોપમઃ|
નનાદ સુ મહાનાદંસુ મહાનિવ તોયદઃ||32||
આનુપૂર્વેણ વૃત્તસ્ય લાઙ્ગૂલં લોમભિશ્ચિતમ્|
ઉત્પતિષ્યન્ વિચિક્ષેપ પક્ષિરાજ ઇવોરગમ્ ||33||

સ||તેષાં વિધ્યાધરઃ તપસ્વિનાં વચઃ શ્રુત્વા પર્વતે અપ્રમેયં તં વાનરરર્ષભં દદ્રુશુઃ|| સુમહાન્ સઃ અચલોપમઃ રોમાણિ દુધુવે (તતઃ) તોયદઃ ઇવ સુમહાનાદં નનાદ || પક્ષિરાજઃ ઉરગં ઇવ લોમભિઃ વૃતં ચિતં લાઙ્ગૂલં આનુપૂર્યેણ ઉત્પતિષ્યન્ વિચિક્ષેપ||

The Vidyadharas having heard the words of the ascetics, saw Hanuman the bull among Vanaras whose strength is unmeasurable. The great one as huge as a mountain shook his hair on his body and produced a great sound thundering like a cloud. Like the king of birds shaking a serpent, he shook his tail covered with hair in order to take off.

શ્લો|| તસ્ય લાઙ્ગૂલમાવિદ્ધ માત્ત વેગસ્ય પૃષ્ઠતઃ|
દદૃશે ગરુડે નેવ હ્રિયમાણો મહોરગઃ ||34||
બાહૂસંસ્તમ્ભયામાસ મહા પરિઘ સન્નિભૌ |
સસાદ ચ કપિઃ કટ્યાં ચરણૌ સઞ્ચુકોચ ચ||35||

સ|| આત્તવેગસ્ય તસ્ય પૃષ્ઠતઃ ગરુડેન હ્રિયમાણઃ મહોરગઃ ઇવ લાઙ્ગૂલં અવિદ્ધં|| કપિઃ મહાપરિઘસન્નિભૌ બાહુઃ સંસ્તમ્ભયામાસ કટ્યાં સસાદ ચરણૌ સંચુકોચ ચ ||

The tail curled at his back looked like the great serpent being carried off by Garuda. The Vanara pressing down his arms looking like iron clubs firmly on the mountain, crouched his waist and contracted his feet.

શ્લો|| સંહૃત્ય ચ ભુજૌ શ્રીમાન્ તથૈવ ચ શિરોધરામ્|
તેજઃ સત્ત્વં તથા વીર્ય માવિવેશ સ વીર્યવાન્ ||36||
માર્ગમાલોકયન્ દૂરા દૂર્ધ્વં પ્રણિહિતેક્ષણઃ|
રુરોદ હૃદયે પ્રાણાન્ આકાશમવલોકયન્ ||37||

સ|| વીર્યવાન્ શ્રીમાન્ હનુમાન્ ભુજૌ તથૈવ શિરોધરામ્ સંહૃત્ય સત્ત્વં તથા તેજઃ આવિવેશ|| ઊર્ધ્વં પ્રણિહિતેક્ષણઃ દૂરાત્ આકાશં માર્ગં અવલોકયન્ પ્રાણાન્ હૃદયે રુરોદ||

The glorious Hanuman contracted his shoulders and the head similarly, and summoned up energy as well as vigor. Setting up his eyes to look up in the direction in which he has to leap , he restrained his breath in his chest.

શ્લો|| પદ્ભ્યાં દૃઢમવસ્થાનં કૃત્વા સ કપિકુંજરઃ|
નિકુઞ્ચ્ય કર્ણૌ હનુમાન્ ઉત્પતિષ્યન્ મહાબલઃ|
વાનરાન્ વાનરશ્રેષ્ઠ ઇદં વચન મબ્રવીત્ |||38||

સ|| કપિકુંજરઃ મહાબલઃ પદ્ભ્યાં દૃઢં અવસ્થાનમ્ કર્ણૌ નિકુંચ્ય ઉત્પતિષ્યન્ (કિં કરોતિ?) વાનરાન્ વાનરશ્રેષ્ઠં ઇદં વચનં અબ્રવીત્ ||

The elephant among the Vanaras, keeping his feet firmly in that position, contracting his ears, ready to fly said the following to the Vanaras.

શ્લો|| યથા રાઘવ નિર્મુક્તઃ શ્શરશ્શ્વસન વિક્રમઃ |
ગચ્છેત્તદ્વદ્ગમિષ્યામિ લઙ્કાં રાવણપાલિતામ્||39||
ન હિ દ્રક્ષ્યામિ યદિ તાં લઙ્કાયાં જનકાત્મજામ્||
અનેનૈવ હિ વેગેન ગમિષ્યામિ સુરાલયમ્ ||40||

સ|| યથા રાઘવ નિર્મુક્તઃ શરઃ ગચ્છેત્ તદ્વત્ શ્વસન વિક્રમઃ રાવણપાલિતામ્ લઙ્કાં ગમિષ્યામિ||(યદિ) લઙ્કાયાં તાં જનકાત્મજં ન દ્રક્ષ્યામિ અનેન વેગેનૈવ હિ સુરાલયં ગમિષ્યામિ ||

With the speed of wind, like the arrow released by Rama (I) will go the Lanka ruled by Ravana. If I do not see Janaka's daughter in Lanka, then with the same speed I will go to the abode of gods,

શ્લો|| યદિ વા ત્રિદિવે સીતાં ન દ્રક્ષ્યા મ્યકૃત શ્રમઃ|
બદ્દ્વા રાક્ષસ રાજાનં આનયિષ્યામિ સરાવણમ્||41||
સર્વથા કૃતકાર્યોઽહં એષ્યામિ સહ સીતયા |
આનયિષ્યામિ વા લઙ્કાં સમુત્પાટ્ય સ રાવણમ્||42||

સ|| યદિ ત્રિદિવે સીતાં નદ્રક્ષ્યામિ (તદા) અકૃત શ્રમઃ રાક્ષસ રાજાનં સ રાક્ષસં બદ્ધ્વા આનયિષ્યામિ|| સર્વથા કૃત કાર્યઃ સહ સીતયા અહં એષ્યામિ | વા લઙ્કાં સ રાવણમ્ સમુત્પાટ્ય આનયિષ્યામિ ||

If I do not find Sita in heaven in spite of all my efforts, then I will bind that king of Rakshasas and bring him here. By all means completing my task I will come back here along with Sita. Otherwise I will uproot Lanka along with Ravana and bring him here l

શ્લો|| એવમુક્ત્વાતુ હનુમાન્ વાનરાન્ વાનરોત્તમઃ |
ઉત્પપાથ વેગેન વેગવાન્ અવિચારયન્ ||43||
સુપર્ણમિવ ચ આત્માનં મેને સ કપિકુંજરઃ ||44||

સ|| એવં ઉક્ત્વા વાનરાન્ વાનરોત્તમઃ હનુમાન્ વેગવાન્ વેગેન અવિચારયન્ ઉત્પપાથ|| સઃ કપિકુંજરઃ આત્માનં સુપર્ણમિવ મેને||

Having said this to Vanaras the best among Vanaras, the swift Hanuman leaped without any effort. The elephant among Vanaras thought himself like the bird Suparna.

શ્લો|| સમુત્પતતિ તસ્મિંસ્તુ વેગાત્તે નગ રોહિણઃ|
સંહૃત્ય વિટપાન્ સર્વાન્ સમુત્પેતુઃ સમંતતઃ||45||
સ મત્તકોયષ્ટિમકાન્ પાદપાન્ પુષ્પશાલિનઃ |
ઉદ્વહન્નૂરુવેગેન જગામ વિમલેઽમ્બરે ||46||

સ|| (યદા) તસ્મિન્ વેગાત્ સમુત્પતતિ (તદા) સર્વાન્ નગરોહિણઃ વિટપાન્ સંહૃત્ય સમંતતઃ સમુત્પેતુઃ|| પુષ્પશાલિનઃ પાદપાન્ ઊરુ વેગેન મત્તકોયષ્ટિમકાન્ ઉદ્વહન્ સઃ વિમલે અંબરે જગામ||

As he took off with speed, all the trees with branches flew along with him. The speed of his thighs uprooted the trees full of flowers along with the intoxicated birds on the tree as he coursed along the cloudless sky.

શ્લો|| ઊરુ વેગોદ્ધતા વૃક્ષા મુહૂર્તં કપિ મન્વયુઃ|
પ્રસ્થિતં દીર્ઘમધ્વાનં સ્વબન્ધુમિવ બાન્ધવાઃ||47||
ત મૂરુ વેગોન્મથિતા સ્સાલાશ્ચાન્યે નગોત્તમાઃ|
અનુજગ્મુર્હનૂમન્તં સૈન્યા ઇવ મહીપતિમ્||48||

સ|| ઊરુવેગોથ્થિતાઃ વૃક્ષાઃ સ્વબન્ધું દીર્ઘમધ્વાનં પ્રસ્થિતં બાન્ધવાઃ ઇવ મુહૂર્તમ્ અન્વયુઃ||ઊરુવેગોન્મથિતાઃ સાલાઃ અન્યે નગોત્તમાઃ મહીપતિં સૈન્યા ઇવ તં હનૂમન્તં અનુજગ્મુઃ||

Pulled along by the speed of his thighs, the trees followed for a distance like the relatives follow the kin on a long journey. Uprooted by the force of his thighs, Sala trees and other great trees followed him like the army following the king.

શ્લો|| સુપુષિતાગ્રૈર્ભહુભિઃ પાદપૈરન્વિતઃ કપિઃ |
હનુમાન્ પર્વતાકારો ભભૂવાદ્ભુત દર્શનઃ||49||
સારવન્તોઽધયે વૃક્ષાન્યમજ્જન્ લવણાંભસિ|
ભયાદિવ મહેન્દ્રસ્ય પર્વતા વરુણાલયે ||50||

સ||બહુભિઃ સુપુષ્પિતાગ્રૈઃ પાદપૈઃ અન્વિતઃ કપિઃ હનુમાન્ પર્વતાકારઃ અદ્ભુત દર્શનઃ બભૂવ||અથ સારવન્તઃ યે વૃક્ષાઃ વરુણાલયે પર્વતાઃ મહેન્દ્રસ્ય ભયાત્ ઇવ લવણાંભસિ ન્યમજ્જન્||

With many trees having blossoms at the top following him, the Vanara, mountain like Hanuman appeared in a fantastic form. Then the huge trees fell into the ocean like the mountains which fell into the sea out of fear of Indra.

શ્લો|| સ નાના કુસુમૈઃ કીર્ણઃ કપિઃ સાઙ્કુર કોરકૈઃ|
શુશુભે મેઘ સઙ્કાશઃ ખદ્યોતૈરિવ પર્વતઃ ||51||
વિમુક્તાઃ તસ્ય વેગેન મુક્ત્વા પુષ્પાણિ તે દ્રુમાઃ |
અવશીર્યન્ત સલિલે નિવૃત્તાઃ સુહૃદો યથા ||52||

સ|| નાના કુસુમૈઃ સાઙ્કુર કોરકૈઃ કીર્ણઃ સઃ મેઘ સઙ્કાશઃ કપિઃ ખદ્યોતૈઃ પર્વતઃ ઇવ શુશુભે|| તસ્ય વેગેન વિમુક્તાઃ તે દ્રુમાઃ પુષ્પાણિ ચ મુક્ત્વા સલિલે અવશીર્યન્ત યથા નિવૃત્તાઃ સુહૃદા (ઇવ)||

Covered with many different kinds of flowers , buds and sprouts spread over like a cloud, Hanuman shone brightly like a mountain covered with fireflies. Free of his speed the trees shedding the flowers fell off into the sea like the friends who return after following for some distance.

શ્લો|| લઘુત્વે નોપપન્નં તદ્વિચિત્રં સાગરેઽપતત્ |
દ્રુમાણાં વિવિથમ્ પુષ્પં કપિવાયુ સમીરિતમ્||53||
તારાશત મિવાકાશં પ્રભભૌ સ મહાર્ણવઃ|

સ|| કપિવાયુસમીરિતં દ્રુમાણાં વિવિધં વિચિત્રં પુષ્પં લઘુત્વે તત્ સાગરે અપતત્ || લઘુત્વેન ઉપપન્નં (પુષ્પેણ) તત્ મહર્ણવઃ તારાચિતં આકાશમિવ પ્રભબૌ||

Driven by the wind caused by the speed of the Vanara, the trees with variety of flowers being light fell on the ocean. The trees and flowers being light rose up in the sea and the sea shone like the sky with stars.

શ્લો|| પુષ્પૌઘે નાનુબદ્ધેન નાનાવર્ણેન વાનરઃ |
બભૌ મેઘ ઇવાકાશે વિદ્યુદ્ગણ વિભૂષિતઃ|||54||
તસ્ય વેગ સમધૂતૈઃ પુષ્પૈઃ તોયમદૃશ્યત ||55||
તારાભિ રભિરામાભિ રુદિતાભિ રિવામ્બરમ્|

સ|| નાનાવર્ણેન (પુષ્પેણ) પુષ્પૌઘેણ અનુબદ્ધેન સઃ વાનરઃ આકાશે વિદ્યુત્‍ગણ વિભૂષિતઃ મેઘ ઇવ બભૌ||તસ્ય વેગ સમાધૂતૈઃ પુષ્પૈઃ તોયઃ અદૃશ્યત (યથા..) ઉદિતાભિઃ અભિરામાભિઃ તારાભિઃ અમ્બરં ઇવ||

Stuck with flowers of different colors , the Vanara looked like the clouds glowing with lightnings. The sea water, with the flowers dropped by his speed, looked like the firmament with rising stars.

શ્લો|| તસ્યામ્બર ગતૌ બાહૂ દદૃશાતે પ્રસારિતૌ ||56||
પર્વતાગ્રાત્ વિષ્ક્રાન્તૌ પઞ્ચાસ્યાવિવ પન્નગૌ|
પિબન્નિવ બભૌ ચાપિ સોર્મિમાલં મહાર્ણવમ્||57||
પિપાસુ રિવ ચાકાશં દદૃશે સ મહાકપિઃ |

સ|| સોર્મિમાલં મહાર્ણવં આકાશં ચ પિપાશુઃ પિબન્નિવ સઃ મહાકપિઃ દદૃશે|| તસ્ય પ્રશારિતૌ અંબર ગતૌ બાહુઃ પર્વતાગ્રાત્ વિનિષ્ક્રાન્તૌ પઞ્ચાસ્યઃ પન્નગઃ ઇવ દદ્રુશાતે ||

The arms stretched out in the sky emerging from the mountain looked like five headed serpents. The great Vanara looked like a thirsty one drinking the sea with rising waves , also the sky.

શ્લો|| તસ્ય વિદ્યુત્પ્રભાકારે વાયુ માર્ગાનુ સારિણઃ ||58||
નયને વિપ્રકાશેતે પર્વતસ્થાવિવાનલૌ|
પિઙ્ગે પિઙ્ગાક્ષમુખ્યસ્ય બૃહતી પરિમણ્ડલે ||59||
ચક્ષુષી સંપ્રકાશેતે ચન્દ્રસૂર્યાવિવોદિતૌ |

સ|| વાયુમાર્ગાનુસારિણઃ તસ્ય વિદ્યુત્પ્રભાકારે નયને પર્વતસ્થૌ અનલૌ ઇવ વિપ્રકાશેતે|| પિઙ્ગાક્ષમુખ્યસ્ય પિઙ્ગે બૃહતી પરિમંડલે ચક્ષુષી ઉદિતૌ ચંદ્ર સૂર્યાવિવ સંપ્રકાશેતે||

Following the path of the winds, his eyes resembling glow of lightning, looked like two fires burning on the mountain. The large reddish brown eyes of the Vanara chief shone like the rising Sun and Moon.

શ્લો|| મુખં નાસિકયા તસ્ય તામ્રયા તામ્ર માબભૌ ||60||
સન્ધ્યયા સમભિસ્પૃષ્ટં યથા તત્સૂર્યમંડલમ્ |
લાઙ્ગૂલં ચ સમાવિદ્ધમ્ પ્લવમાનસ્ય શોભતે ||61||
અંબરે વાયુપુત્રસ્ય શક્રધ્વજ ઇવોચ્છ્રિતમ્|

સ|| તસ્ય તામ્રં મુખં તામ્રયા નાશિકયા સન્ધ્યયા સમભિસ્પૃષ્ટં તત્ સૂર્યમંડલં યથા આબભૌ ||અંબરે વાયુપુત્રસ્ય પ્લવમાનસ્યલાઙ્ગૂલં ઉચ્છ્રિતં શક્રધ્વજ ઇવશોભતે||

His copper colored face with red nose with the twilight coming close looked like the Sun's orb. The lifted up tail of the son of wind god shone like the flag staff of Indra.

શ્લો|| લાઙ્ગૂલ ચક્રેણ મહાન્ શુક્લદંષ્ટ્રોઽનિલાત્મજઃ||62||
વ્યરોચત મહાપ્રાજ્ઞઃ પરિવેષીવ ભાસ્કરઃ|
સ્ફિગ્દેશે નાભિતામ્રેણ રરાજ સ મહાકપિઃ||63||
મહતા દારિતેનેવ ગિરિઃ ગૈરિક ધાતુના |

સ|| શુક્લદંષ્ટ્રઃ મહાપ્રાજ્ઞઃ મહાન્ અનિલાત્મજઃ લાંગૂલ ચક્રેણા પરિવેષીવ ભાસ્કરઃ ઇવ વ્યરોચત|| સઃ મહાકપિ અભિતામ્રેણ સ્ફિગ્દેશેન દારિતેન ઇવમહતા ગૈરિક ધાતુના ગિરિઃ ઇવ રરાજ||

With white teeth, the very wise son of Vayu, with curled up tail looked like the Sun covered with halo. The great Vanara with copper red buttocks shone like a mountain filled with deposits of red minerals.

શ્લો|| તસ્ય વાનરસિંહસ્ય પ્લવમાનસ્ય સાગરમ્||64||
કક્ષાંતરગતો વાયુર્જીમૂત ઇવ ગર્જતિ|
ખે યથા નિપતન્ત્યુલ્કા હ્યુત્તરાન્તાત્ વિનિસ્સૃતાઃ||65||
દૃશ્યતે સાનુબન્ધા ચ તથા સ કપિકુઞ્જરઃ |

સ|| સાગરમ્ પ્લવમાનસ્ય વાનરસિંહસ્ય કક્ષાંતરગતઃ વાયુઃ જીમૂતઃ ઇવ ગર્જતિ||ઉત્તરાન્તાત્ વિનિઃસ્રુતા સાનુબન્ધાચ ઉલ્કા ખે યથા દૃશ્યતે તથા નિપતતિ||

The air passing through the arm pits of the lion among Vanaras crossing the ocean sounded like a thundering cloud. The elephant like Vanara appeared like a meteor released from the northern part following a path in the sky falling down ( in the southern hemisphere).

શ્લો|| પતત્પતઙ્ગ સઙ્કાશો વ્યાયત શ્શુશુભે કપિઃ||66||
પ્રવૃદ્ધ ઇવ માતઙ્ગઃ કક્ષ્યયા બધ્યમાનયા|
ઉપરિસ્ટાત્ શરીરેણ છાયયા ચાવ ગાઢયા ||67||
સાગરે મારુતાવિષ્ટૌ નૌ રિવાઽઽસીત્તદા કપિઃ |

સ||પતત્પતંગ સંકાશઃ વ્યાયતઃ કપિઃ બધ્યમાનયા કક્ષ્યયા પ્રવૃદ્ધઃ માતંગઃ ઇવ શુશુભે||તદા કપિઃ ઉપરિષ્ટાત્ શરીરેણ સાગરે અવગાઢયા છાયયા ચ મારુતાવિષ્ટ નૌરિ ઇવ આસીત્||

Looking like the moving sun coursing through the sky, the broad Vanara with tail bound around his girth looked like an elephant bound round the waist. With Vanara on the top, his shadow on the ocean looked like a ship swept by the wind.

શ્લો|| યં યં દેશં સમુદ્રસ્ય જગામ સ મહાકપિઃ ||68||
સ સ તસ્યોરુવેગેન સોન્માદ ઇવ લક્ષ્યતે|
સાગર સ્યોર્મિજાલાના મુરસા શૈલવર્ષ્મણામ્||69||
અભિઘ્નંસ્તુ મહાવેગઃ પુપ્લુવે સ મહાકપિઃ|

સ|| સઃ મહાકપિઃ સમુદ્રસ્ય યં યં દેશં જગામ સઃ સઃ તસ્ય ઊરુવેગેન સોન્માદઃ ઇવ લક્ષ્યતે||(યદા) સઃ મહાવેગઃ કપિઃ પુપ્લુવે (તદા) સાગરસ્ય ઊર્મિજાલનાં શૈલવર્ષણામ્ ઉરસા અભિઘ્નન્||

Whichever place over which he flew those places ( in the ocean) appeared as riotous with eddies being formed because of the speed of his thighs. As the Vanara flew with high speed then the oceanic waves seemed to rise up to mountainous proportions as though touching his chest.

શ્લો|| કપિવાતશ્ચ બલવાન્ મેઘવાતશ્ચ નિસ્સૃતઃ||70||
સાગરં ભીમ નિર્ઘોષં કમ્પયામાસતુ ર્ભૃશમ્|
વિકર્ષન્નૂર્મિ જાલાનિ બૃહન્તિ લવણામ્ભસિ||71||
પુપ્લુવે કપિશાર્દૂલો વિકરન્નિવ રોદસી|

સ||બલવાન્ કપિવાતસ્ય નિઃ સૃતઃ મેઘવાતઃ ચ ભીમ નિર્ઘોષં (ચ) સાગરં ભૃશં કમ્પયામાસતુઃ ||(યદા) કપિશાર્દૂલઃ પુપ્લુવે (તદા) લવણામ્ભસિ ઊર્મિજાલાનિ વિકર્ષન્ વિકરન્નિવ રોદસી||

The forceful wind generated by the mighty Vanara, which was rushing towards the wind generated by the clouds which were agitating the ocean violently, generated dreadful sounds. As the tiger among the Vanaras flew forward, it looked like he is occupying the intermediary space between the sky and the earth.

શ્લો|| મેરુમન્દર સઙ્કાશા નુદ્ધતાન્ સ મહાર્ણવે||72||
અતિક્રામન્ મહાવેગઃ તરઙ્ગાન્ ગણયન્નિવ |
તસ્યવેગ સમુદ્ધૂતં જલં સજલં યથા ||73||
અમ્બરસ્થં વિબભ્રાજ શારદાભ્ર મિવાતતમ્ |

સ||મહાવેગઃ મહાર્ણવે ઉદ્ધતાન્ મેરુમંદર સઙ્કાશાન્ તરઙ્ગાન્ ગણયન્ ઇવ સઃ અત્યક્રામત્ || તદા તસ્ય વેગ સમુદ્ધતમ્ સજલદમ્ જલં અમ્બરસ્થમ્ આતતમ્ શારદાભ્રમિવ વિબભ્રાજ ||

The Hanuman who is travelling at high speed seemed to be counting the mighty waves like Meru and Mandara as he crossed. The waters pushed up by his speed, along with the clouds in the sky shone like out stretched autumnal clouds.

શ્લો|| તિમિનક્ર ઝુષાઃ કૂર્મા દૃશ્યંતે વિવૃતાસ્તદા ||74||
વસ્ત્રાપકર્ષણે નેવ શરીરાણિ શરીરિણામ્ |
પ્લવમાનં સમીક્ષ્યાથ ભુજઙ્ગાસ્સાગરાલયાઃ ||75||
વ્યોમ્નિતં કપિશાર્દૂલં સુપર્ણ ઇતિ મેનિરે |

સ|| તદા તિમિનક્રઝુષાઃ કૂર્માઃ વસ્ત્રાપકર્ષણેન શરીરિણાં શરીરાણીવ વિવૃતાઃ દૃશ્યન્તે|| અથ વ્યોમ્નિ પ્લવમાનં તં સમીક્ષ્ય સાગરાલયાઃ ભુજંગાઃ (તં) કપિશાર્દૂલં સુપર્ણઃ ઇતિ મેનિરે ||

Then the whales crocodiles and tortoises appeared bare like bodies without clothes . Seeing Hanuman the tiger among Vanaras, coursing through the sky the serpents in the ocean thought him to be Garuda.

શ્લો|| દશયોજન વિસ્તીર્ણા ત્રિંશત્ યોજનમાયતા||76||
છાયા વાનરસિંહસ્ય જલે ચારુતરા‍ઽભવત્|
શ્વેતાભ્ર ઘનરાજીવ વાયુપુત્ત્રાનુગામિની||77||
તસ્ય સા શુશુભે છાયા વિતતા લવણાંભસિ|

સ|| દશયોજન વિસ્તીર્ણા ત્રિંશત્ યોજનમ્ આયતા વાનરસિંહસ્ય છાયા જલે ચારુતરા અભવત્||વાયુપુત્રાનુગામિની લવણાંભસિ વિતતા તસ્ય સા છાયા શ્વેતાભ્રઘનરાજીવ શુશુભે ||

The ten Yojana wide thirty Yojana long Vanaras shadow appeared more pleasing. The broad shadow of the son of wind god , following him shone like a dark row of clouds sailing in the sky.

શ્લો|| શુશુભે સ મહાતેજા મહાકાયો મહાકપિઃ||78||
વાયુમાર્ગે નિરાલમ્બે પક્ષવાનિવ પર્વતઃ|
યેનાઽસૌ યાતિ બલવાન્ વેગેન સ કપિકુઞ્જરઃ ||79||
તેન માર્ગેણ સહસા દ્રોણીકૃત ઇવાર્ણવઃ|

સ||મહાતેજઃ મહાકાયઃ સઃ મહાકપિઃ નિરાલંબે વાયુમાર્ગે પક્ષવાન્ પર્વત ઇવ શુશુભે|| બલવાન્ અસૌ કપિકુઞ્જરઃ વેગેન યેન માર્ગેણ યાતિ તેન સહસા અર્ણવઃ દ્રોણીકૃત ઇવ ( અદૃશ્યત્)

Glorious Vanara with great body coursing through the skies without any support looked like a mountain with wings. As this powerful Vanara who is like elephant among Vanaras, was proceeding swiftly along, the ocean below looked instantly like a valley between two mountains ( by the force of the winds generated by his flight).

શ્લો|| અપાતે પક્ષિસંઘાનાં પક્ષિરાજ ઇવ વ્રજન્ ||80||
હનુમાન્ મેઘજાલાનિ પ્રકર્ષન્ મારુતો યથા|
પાણ્ડુરારુણ વર્ણાનિ નીલ માઞ્જિષ્ટકાનિ ચ ચ||81||
કપિનાઽઽકૃષ્યમાણાનિ મહાભ્રાણિ ચકાશિરે |

સ|| હનુમાન્ મારુતો યથા મેઘજાલાનિ પ્રકર્ષન્ પક્ષિ સંઘાનામ્ આપાતે વ્રજન્ પક્ષિરાજ ઇવ|| (??) કપિના અકૃષ્યમાણાનિ પાણ્ડુરારુણ વર્ણાનિ નીલમાંજિષ્ઠકાનિ મહાભ્રાણિ ચકાશિરે||

Hanuman like the wind pulling along clouds with him looked like the king of birds attracting flocks of birds while landing. The Vanara while drawing large clouds of white or red blue or yellow looked charming.

શ્લો|| પ્રવિશન્નભ્રજાલાનિ નિષ્પતંશ્ચ પુનઃ પુનઃ||82||
પ્રચ્છન્નશ્ચ પ્રકાશશ્ચ ચન્દ્રમા ઇવ લક્ષ્યતે|
પ્લવમાનં તુ તં દૃષ્ટ્વા પ્લવઙ્ગં ત્વરિતં તદા ||83||
વવર્ષુઃ પુષ્પવર્ષાણિ દેવ ગન્ધર્વ દાનવાઃ |

સ|| અભ્રજાલાનિ પુનઃ પુનઃ પ્રવિશન્ નિષ્પતંશ્ચ પ્રચ્છન્નશ્ચપ્રકાશશ્ચ ચન્દ્રમાઇવ લક્ષ્યતે||તદા ત્વરિતં પ્લવમાનં તં પ્લવંગં દૃષ્ટ્વા દેવગન્ધર્વ દાનવાઃ પુષ્પવર્ષાણિ વવર્ષુઃ||

Entering and leaving strings of clouds, he looked like the moon that appears and disappears. Then seeing Hanuman crossing the ocean quickly the Devas. Gandharvas, Danavas showered flowers on him.

શ્લો|| તતાપ ન હિ તં સૂર્યં પ્લવંતં વાનરોત્તમમ્||84||
સિષેવે ચ તદા વાયૂ રામકાર્યર્થ સિદ્ધયે|
ઋષયઃ તુષ્ટુવુશ્ચૈનં પ્લવમાનં વિહાયસા ||85||
જગુશ્ચ દેવ ગન્ધર્વાઃ પ્રશંસંતો મહોજસમ્ |

સ||તદા રામકાર્યાર્થં પ્લવંતં તં વાનરોત્તમં સૂર્યઃ ન તતાપ વાયુઃ ચ શિષેવે || વિહાયસા પ્લવમાનં મહૌજસં ઋષયઃ એનં તુષ્ટુવુઃ ચ દેવ ગન્ધર્વાઃ પ્રશંસંતો જગુઃ ચ||

The Vanara coursing through the skies to achieve the purpose of Rama , is not troubled by the Sun's heat and even the wind served his purpose. The flying Hanuman was extolled by sages and the delighted Devas and Gandharvas praised him and sang too.

શ્લો|| નાગાશ્ચ તુષ્ટુવુ ર્યક્ષા રક્ષાંસિ વિબુધાઃ ખગાઃ||86||
પ્રેક્ષ્ય સર્વે કપિવરં સહસા વિગત ક્લમમ્|
તસ્મિન્ પ્લવગ શાર્દૂલે પ્લવમાને હનૂમતિ||87||
ઇક્ષ્વાકુકુલ માનાર્થી ચિન્તયામાસ સાગરઃ|

સ|| વિગતક્લમમ્ કપિવરમ્ પ્રેક્ષ્ય સહસા સર્વે નાગાઃ યક્ષાઃ રક્ષાંસિ વિબુધાઃ ખગાઃ ચ તુષ્ટુવુઃ||પ્લવગશાર્દૂલે તસ્મિન્ હનૂમતિ પ્લવમાને સાગરઃ ઇક્ષ્વાકુકુલમાનાર્થી ચિન્તયામાસ||

Seeing the untiring Hanuman the all the Nagas Yakshas, Rakshasas , learned ones, as well as all other birds praised him. While the tiger among Vanaras was flying across the ocean , the ocean who wishes well for the Ikshavakus started thinking.

શ્લો|| સાહાય્યં વાનરેંદ્રસ્ય યદિ નાહં હનૂમતઃ||88||
કરિષ્યામિ ભવિષ્યામિ સર્વ વાચ્યો વિવક્ષતામ્|
અહમિક્ષ્વાકુ નાથેન સગરેણ વિવર્થિતઃ||89||
ઇક્ષ્વાકુ સચિવશ્ચાયં નાવસીદિતુ મર્હતિ |
તથા મયા વિધાતવ્યં વિશ્રમેત યથા કપિઃ||90||
શેષં ચ મયિ વિશ્રાંત સ્સુખેનાતિ પતિષ્યતિ |

સ|| યદિ અહં વાનરેન્દ્રસ્ય હનૂમતઃ સહાય્યં ન કરિષ્યામિ (તદિ) વિવક્ષતામ્ સર્વવાચ્યઃ ભવિષ્યામિ||અહં ઇક્ષ્વાકુનાથેન સગરેણ વિવર્ધિતઃ | અયં ઇક્ષ્વાકુ સચિવઃ ચ અવસીદિતું ન અર્હતિ||યથા કપિઃ વિશ્રમેત તથા મયા વિધાતવ્યમ્| મયિ વિશ્રાન્તઃ સુખેન અતિપતિષ્યતિ||

If I do not help the leader of the Vanaras , all the wise ones will forever blame me. I have been nurtured by Sagara, the Ikshwaku king. This Vanara being a minister of Ikshwakus, it is my duty to help him. I should help so that he can get rest. Resting on me he will leap over easily.

ઇતિ કૃત્વા મતિં સાધ્વીં સમુદ્રશ્ચન્નમંભસિ ||91||
હિરણ્ય નાભં મૈનાકં ઉવાચ ગિરિસત્તમમ્ |
ત્વમિહાસુરસંઘાનાં પાતાળતલવાસિનામ્ ||92||
દેવરાજ્ઞા ગિરિશ્રેષ્ઠ પરિઘસ્સન્નિવેશિતઃ |

સ|| સમુદ્રઃ ઇતિ સાધ્વીં મતિં કૃત્વા અંભસિ ચ્છન્નં હિરણ્યનાભં ગિરિસત્તમમ્ મૈનાકં ઉવાચ||ગિરિશ્રેષ્ઠ ત્વં ઇહ પાતાળતલવાસિનાં અસુર સંઘાનામ્ પરિઘઃ ઇવ દેવરાજ્ઞા સન્નિવેશિતઃ||

The Sagara having made up his mind , spoke to the best of mountains hidden in the waters. ' Oh Best of mountains ! You are here as a barrier for the legions of Asura groups who are the residents of the nether world.'

શ્લો|| ત્વ મેષાં જાત વીર્યાણાં પુનરેવોત્પતિષ્યતામ્ ||93||
પાતાળ સ્યાપ્રમેયસ્ય દ્વારમાવૃત્ય તિષ્ઠસિ |
તિર્યગ્ ઊર્ધ્વં અધશ્ચૈવ શક્તિઃ તે શૈલવર્થિતુમ્||94||
તસ્માત્ સંચોદયામિ ત્વાં ઉત્તિષ્ઠ ગિરિસત્તમ|

સ||જાત વીર્યાણાં એષામ્ પુનરેવ ઉત્પતિષ્યતાં ત્વં અપ્રમેયસ્ય પાતાળસ્ય દ્વારં આવૃત્ય તિષ્ઠસિ||શૈલ તે તિર્યક્ ઊર્ધ્વં અધશ્ચૈવ વર્ધિતું શક્તિઃ (અસ્તિ) | તસ્માત્ ગિરિસત્તમ ત્વાં સંચોદયામિ ઉત્તિષ્ઠ ||

' You are staying at the entrance preventing these powerful demons from coming up again. Oh Mountain you have the power to grow upwards or downwards or across. Hence Oh best of mountains !, I am asking you to rise'.

શ્લો|| સ એષ કપિશાર્દૂલઃ ત્વામુપર્યેતિ વીર્યવાન્ ||95||
હનુમાન્ રામકાર્યાર્થં ભીમકર્મા ખમાપ્લુતઃ|
અસ્ય સાહ્યં મયા કાર્યં ઇક્ષ્વાકુકુલવર્તિનઃ||96||
મમ હીક્ષ્વાકવઃ પૂજ્યાઃ પરં પૂજ્યતમાસ્તવ |

સ|| કપિશાર્દૂલઃ વીર્યવાન્ ભીમકર્મા સ એષઃ હનુમાન્ રામકાર્યાર્થં ત્વાં ઉપરિ એતિ ખમ્ આપ્લુતઃ ||ઇક્ષ્વાકુકુલવર્તિનઃ અસ્ય સાહ્યં મયા કાર્યં | ઇક્ષ્વાકવઃ મમપૂજ્યાઃ હિ | તવ પૂજ્યતમાઃ||

' This Hanuman , a mighty Vanara, tiger among Vanaras , performer of dreadful actions, is flying over you in the skies for accomplishing Rama's tasks. Helping this one who serves the Ikshvaku line is my duty. The Ikshavakus are worthy of adoration. To you also ( they are ) most adorable'.

શ્લો|| કુરુસાચિવ્ય મસ્માકં ન નઃ કાર્ય મતિક્રમેત્ ||97||
કર્તવ્યં અકૃતં કાર્યં સતાં મન્યુમુદીરયેત્ |
સલિલાત્ ઊર્ધ્વં ઉત્તિષ્ઠ તિષ્ઠત્વેષ કપિસ્ત્વયિ ||98||
અસ્માકં અતિથિશ્ચૈવ પૂજ્યશ્ચ પ્લવતાં વરઃ|

સ|| અસ્માકં સાચિવ્યં કુરુ | નઃ કાર્યં કર્તવ્યં ન અતિક્રમેત્| અકૃતં કાર્યં સતામ્ મન્યુમ્ ઉદીરયેત્||સલિલાત્ ઊર્ધ્વં ઉત્તિષ્ઠ | અસ્માકમ્ અતિથિશ્ચૈવ પ્લવતામ્ વરઃ પૂજ્યશ્ચ| એષઃ કપિઃ ત્વયિ તિષ્ઠન્તુ||

' Help their cause as a minister. Our duty to do worthy action shall not be lost. An unfinished task will make good people to lose their cool. Come up from the waters. This best of fliers is our guest and worthy of worship. This Vanara may rest on you'.

શ્લો|| ચામીકર મહાનાભ દેવ ગન્ધર્વ સેવિત||99||
હનુમાંસ્ત્વયિ વિશ્રાંતઃ તતઃ શેષં ગમિષ્યતિ |
સ એષ કપિશાર્દૂલ સ્ત્વામુપર્યેતિ વીર્યવાન્ ||
કાકુત્સ્થસ્યાનૃશંસ્યં ચ મૈથિલ્યાશ્ચ વિવાસનમ્||100||
શ્રમં ચ પ્લવગેન્દ્રસ્ય સમીક્ષોત્થાતુમર્હસિ |

સ|| ચામીકર મહાનાભ (ત્વં) દેવગન્ધર્વ સેવિતઃ | હનુમાન્ ત્વયિ વિશ્રાન્તઃ તતઃ શેષં ગમિષ્યતિ||કાકુત્સ્થસ્ય અનૃશંસ્યં ચ મૈથિલ્યાઃ વિવાસનં ચ પ્લવગેન્દ્રસ્ય શ્રમં ચ સમીક્ષ્ય ઉત્થાતું અર્હસિ||

' Oh Golden peaked one ! You having been visited upon by Devas and Gandharvas. Hanuman may rest on you and then proceed to cover the rest (of the ocean). Considering the noble nature of Ikshavakus, the kidnapping of Mithila's daughter, Hanuman's efforts, you ought to rise up'.

શ્લો|| હિરણ્યનાભો મૈનાકો નિશમ્ય લવણામ્ભસઃ ||101||
ઉત્પપાત જલાત્તૂર્ણં મહાદ્રુમ લતા યુતઃ|
સસાગરજલં ભિત્વા બભૂવાભ્યુત્થિતઃ તદા ||102||
યથા જલધરં ભિત્વા દીપ્તરશ્મિર્દિવાકરઃ |

સ|| હિરણ્યનાભઃ મહાદ્રુમલતાયુતઃ લવણાંભસઃ મૈનાકઃ (એતત્) નિશમ્ય જલાત્ તૂર્ણમ્ ઉત્પપાત||તદા સઃ સાગર જલં ભિત્વા યથા દીપ્તરશ્મિઃ દિવાકરઃ જલધરં ભિત્વા (ઇવ) અભ્યુદ્ધિતઃ બભૂવ||

The golden peaked mountain, full of great trees, hidden in the salty waters, having heard this immediately came up from the waters. Then the mountain rose up from the waters like the Sun comes up through water laden clouds.

શ્લો|| સ મહાત્મ મુહૂર્તેન પર્વતઃ સલિલાવૃતઃ ||103||
દર્શયામાસ શૃઙ્ગાણિ સાગરેણ નિયોજિતઃ |
આદિત્યોદિય સઙ્કાશૈરાલિખિદ્ભિરિવાંબરમ્|
શાતકુમ્ભમયૈઃ શૃઙ્ગૈઃ સકિન્નરમહોરગૈઃ ||104||

સ|| મુહૂર્તેન સાગરેણ નિયોજિતઃ સલિલાવૃતઃ સઃ મહાત્મ પર્વતઃ શૃંગાણિ દર્શયામાસ||સઃ કિન્નરમહોરગૈઃ અદિત્યોદય સઙ્કાશૈઃ શાતકુંભમયૈઃ શૃંગૈઃ અમ્બરં આલિખદ્ભિઃ (દર્શયામાસ)||

Deployed in the waters in a moment, Hanuman the great soul saw the mountain peaks. He saw the mountain with Nagas and Kinnaras, with golden peaks which are as if scraping the sky, resembling the rising Sun,

શ્લો|| તપ્તજામ્બૂનદૈઃ શૃઙ્ગૈઃ પર્વતસ્ય સમુત્થિતૈઃ ||105||
આકાશં શસ્ત્ર સંકાશં અભવત્કાંચનપ્રભમ્|
જાતરૂપમયૈઃ શૃઙ્ગૈઃ ભ્રાજમાનૈઃ સ્વયં પ્રભૈઃ ||106||
આદિત્ય શત સઙ્કાશઃ સો ઽભવત્ ગિરિસત્તમઃ|

સ|| પર્વતસ્ય સમુત્થિતૈઃ શૃઙ્ગૈઃ તપ્તજામ્બૂનદૈઃ આકાશમ્ શસ્ત્ર સંકાશં કાંચન પ્રભં અભવત્|| સ્વયંપ્રભૈઃ ભ્રાજમાનૈઃ જાતરૂપમયૈઃ શૃઙ્ગૈઃ સઃ ગિરિસત્તમઃ શત આદિત્ય સંકાશઃ અભવત્||

With the mountains peaks of burnished gold the sky assumed the burnished gold color of weapons. The self-effulgent glittering golden peaks , that best of mountains shone like thousand Suns.

શ્લો|| તમુત્થિત મસઙ્ગેન હનુમાનગ્રતસ્થિતમ્ ||107||
મધ્યે લવણતોયસ્ય વિઘ્નોઽયમિતિ નિશ્ચિતઃ|
સ તમુચ્છ્રિત મત્યર્થં મહાવેગો મહાકપિઃ ||108||
ઉરસા પાતયામાસ જીમૂત મિવ મારુતઃ

સ|| લવણતોયસ્ય મધ્યે અસંગેણ ઉત્થિતં અગ્રઃ સ્થિતં તં અયં વિઘ્નઃ ઇતિ નિશ્ચિતઃ ( તતઃ કિંકુર્વન્?)||સઃ કપિઃ મહાવેગઃ અત્યર્થમ્ ઉચ્છ્રિતં તં ઉરસા મારુતઃ જીમૂતમિવ પાતયામાસ||

Hanuman thought that the one standing in front of him which rose up from the water of the sea , surely as an obstruction. The speedy Vanara, pushed that instantly risen up one with his chest like wind pushes the clouds away.

શ્લો|| સ તથા પાતિતઃ તેન કપિના પર્વતોત્તમઃ||109||
બુદ્ધ્વા તસ્ય કપેર્વેગં જહર્ષ ચ નનંદ ચ |
ત માકાશગતં વીરં આકાશે સમુપસ્થિતઃ ||110||
પ્રીતો હૃષ્ઠમના વાક્યં અબ્રવીત્ પર્વતઃ કપિમ્|
માનુષં ધારયન્ રૂપં આત્મનઃ શિખરે સ્થિતઃ||111||

સ||તેન કપિના તથા પાતિતઃ સ પર્વતોત્તમઃ તસ્ય કપેઃ વેગં બુદ્ધ્વા જહર્ષ ચ નનંદ ચ||પર્વતઃ પ્રીતઃ હૃષ્ટમાનઃ માનુષં રૂપં ધારયન્ આત્મનઃ શિખરે સમુપસ્થિતઃ આકાશે આકાશગતં તં વીરં કપિંવાક્યં અબ્રવીત્||

Thus pushed down by the Vanara , the best of mountains having realized the Vanaras speed, felt happy and roared too. The mountain , delighted, happily assuming the form of a human, standing on his peaks, spoke to the mighty Vanara flying in the sky.

શ્લો|| દુષ્કરં કૃતવાન્કર્મ ત્વમિદં વાનરોત્તમઃ|
નિપત્ય મમ શૃઙ્ગેષુ વિશ્રમસ્વ યથાસુખં||112||
રાઘવસ્ય કુલે જાતે રુદધિઃ પરિવર્તિતઃ |
સ ત્વાં રામહિતે યુક્તં પ્રત્યર્ચયતિ સાગરઃ ||113||

સ|| વાનરોત્તમઃ ત્વં દુષ્કરં કર્મ કૃતવાન્ | મમશૃઙ્ગેષુ નિપત્ય વિશ્રમસ્વ યથાસુખમ્|| ઉદધિઃ રાઘવસ્ય કુલે જાતૈઃ પરિવર્થિતઃ | સઃ સાગરઃ રામહિતે યુક્તં ત્વાં પ્રત્યયર્ચતિ||

'Oh Best of Vanaras ! You are doing an very difficult task. Rest among my peaks and go as you please. This ocean is nurtured by those born in Raghava's line. That Sagara, wanting to act in the interests of Rama, wants to honor you in turn'.

શ્લો|| કૃતે ચ પ્રતિકર્તવ્યં એષ ધર્મઃ સનાતનઃ|
સોઽયં ત્વત્પ્રતીકારાર્થી ત્વત્તસ્સમ્માન મર્હતિ ||114||
ત્વન્નિમિત્તમનેનાહં બહુમાનાત્ પ્રચોદિતઃ|
તિષ્ઠત્વં કપિશાર્દૂલ મયિ વિશ્રમ્ય ગમ્યતામ્||115||

સ|| કૃતે પ્રતિ કર્તવ્યં(ઇતિ) એષઃ સનાતનઃ ધર્મઃ| તત્ પ્રતિકારાર્થી સઃ ( સાગરઃ) અયં ત્વત્તઃ સમ્માનં અર્હતિ|| અનેન ( સાગરેણ) ત્વત્ નિમિત્તં બહુમાનાત્ અહં પ્રચોદિતઃ | કપિશાર્દૂલ ત્વં તિષ્ઠ | મયિ (શૃંગેષુ) વિશ્રમ્ય ગમ્યતામ્||

' That help rendered is to be repaid is an age old custom. To perform that service in return, the Sagara wants to honor you. For your benefit I have been prompted ( by Sagara). Oh tiger among Vanaras ! Please stay. Resting on my peaks you may go'.

શ્લો|| યોજનાનાં શતં ચાપિ કપિરેષ સમાપ્લુતઃ |
તવ સાનુષુ વિશ્રાંતઃ શેષં પ્રક્રમતાં ઇતિ||116||
તદિદં ગન્ધવત્ સ્વાદુ કન્દમૂલફલમ્ બહુ|
તદાસ્વાદ્ય હરિશ્રેષ્ઠ વિશ્રાન્તોઽનુગમિષ્યસિ ||117||

સ|| શતં યોજનાનાં સમાપ્લુતઃ એષ કપિઃ તવ સાનુષુ વિશ્રાન્તઃ પ્રક્રમતામ્ ઇતિ (સાગરેણ પ્રચોદિતઃ)||હરિશ્રેષ્ઠ તત્ ઇદં ગંધવત્ સ્વાદુ બહુ કંદમૂલં આસાદ્ય વિશ્રાન્તઃ અનુગમિષ્યસિ ||

The Sagara prompted me thinking ' leaping over Hundred Yojanas this Vanara may then proceed after resting in your peaks. Oh best of Vanaras, tasting these sweet smelling fruits and roots and resting you may proceed."

શ્લો|| અસ્માકમપિ સંબંધઃ કપિમુખ્ય ત્વયાઽસ્તિવૈ |
પ્રખ્યાતઃ ત્રિષુ લોકેષુ મહાગુણ પરિગ્રહઃ ||118||
વેગવન્તઃ પ્લવન્તો યે પ્લવગામારુતાત્મજઃ|
તેષાં મુખ્યતમઃ મન્યે ત્વામહં કપિકુંજર||119||

સ|| કપિમુખ્ય ત્રિષુ લોકેષુ પ્રખ્યાતઃ મહાગુણપરિગ્રહઃ સંબંધઃ ત્વયા અસ્માકમપિ અસ્તિવૈ||મારુતાત્મજ કપિકુંજરઃ વેગવન્તઃ પ્લવન્તઃ યે પ્લવગાઃ તેષામ્ મુખ્યતમં ત્વામ્ અહં મન્યે||

' Oh chief of Vanaras ! For us also there is a kinship based on merits which is well known in the three worlds. Oh Son of wind god ! Elephant among Vanaras , I consider you as the foremost among those who fly very fast'.

શ્લો|| અતિથિઃ કિલ પૂજાર્હઃ પ્રાકૃતોઽપિ વિજાનત|
ધર્મં જિજ્ઞાસમાનેન કિં પુનસ્ત્વાદૃશો મહાન્ ||120||
ત્વં હિ દેવ વરિષ્ઠસ્ય મારુતસ્ય મહાત્મનઃ|
પુત્રઃ તસ્યૈવ વેગેન સદૃશઃ કપિ કુઞ્જરઃ||121||

સ|| ધર્મં જિજ્ઞાસમાનેન વિજાનતા પ્રાકૃતઃ અપિ અતિથિઃ પૂજાર્હઃ | ત્વાદૃશઃ મહાન્ કિં પુનઃ કિલ|| કપિકુંજર ત્વં દેવવરિષ્ઠસ્ય મહાત્મનઃ મારુતસ્ય પુત્રઃ હિ | વેગેન તસ્યૈવ સાદૃશઃ||

' By the wise men who desire to know righteousness, a guest even if he is an ordinary person, is worthy of worship. That being so what to say of great ones. Oh Elephant among Vanaras ! You are preeminent among divine beings. You are son of wind-god. In speed you are equal to him.

શ્લો|| પૂજિતે ત્વયિ ધર્મજ્ઞ પૂજાં પ્રાપ્નોતિ મારુતઃ|
તસ્માત્ ત્વં પૂજનીયો મે શૃણુચાપ્યત્ર કારણમ્||122||
પૂર્વં કૃત યુગે તાત પર્વતાઃ પક્ષિણોઽભવન્|
તે હિ જગ્મુર્દિશસ્સર્વા ગરુડાનિલ વેગિનઃ||123||

સ||ધર્મજ્ઞ ત્વયિ પૂજિતે મારુતઃ પૂજાં પ્રાપ્નોતિ | તસ્માત્ ત્વં અપિ મે પૂજનીયઃ | અત્રકારણં ચ શૃણુ||તાત ! પૂર્વં કૃતયુગે પર્વતાઃ પક્ષિણઃ અભવન્ | તે ગરુડાનિલવેગઃ સર્વાઃ દિશાઃ જગ્મુઃ||

'Oh Knower of righteousness! if you are worshipped , the wind god receives the veneration. So you are also worthy of worship for me. Let me tell you the reason. Dear son ! Long time ago in Krita Yuga the mountains were having wings. They were moving the speed of Garuda in all directions'.

શ્લો|| તતસ્તેષુ પ્રયાતેષુ દેવસંઘાસ્સહર્ષિભિઃ |
ભૂતાનિ ચ ભયં જગ્મુઃ તેષાં પતનશઙ્કયા ||124||
તતઃ ક્રુદ્ધઃ સહસ્રાક્ષઃ પર્વતાનાં શતક્રતુઃ|
પક્ષાન્ ચિછ્ચેદ વજ્રેણ તત્ર તત્ર સહસ્રશઃ||125||

સ||તતઃ તેષુ પ્રયાતેષુ સહર્ષિભિઃ દેવ સંઘાઃ ભૂતાનિ ચ તેષાં પતન શંકયા ભયં જગ્મુઃ|| તતઃ ક્રુદ્ધઃ શતક્રતુઃ સહસ્રાક્ષઃ તત્ર તત્ર સહશ્રસઃ પર્વતાનાં પક્ષાન્ ચિછ્ચેદ||

' Then as they went about the legions of gods along with venerable sages and other beings panicked for fear of their falling down. Then the angry thousand eyed one who performed hundred sacrifices, cut off the wings of the mountains'.

શ્લો|| સમામુપાગતઃ ક્રુદ્ધો વજ્રમુદ્યમ દેવરાટ્|
તતોઽહં સહસા ક્ષિપ્ત શ્વસનેન મહાત્મના||126||
અસ્મિન્ લવણતોયે ચ પ્રક્ષિપ્તઃ પ્લવગોત્તમઃ|
ગુપ્તપક્ષ સમગ્રશ્ચ તવપિત્રાઽભિ રક્ષિતઃ||127||

સ|| સઃ દેવરાટ્ ક્રુદ્ધઃ વજ્રં ઉદ્યમ્ય મામ્ ઉપાગતઃ| તતઃ અહં મહાત્મના શ્વસનેન સહસા ક્ષિપ્તઃ|| પ્લવગોત્તમ ગુપ્તપક્ષસમગ્રશ્ચ અસ્મિન્ લવણતોયે પ્રક્ષિપ્તઃ તવપિત્રા અભિરક્ષિતઃ||

'The angry king of Devas, holding the Vajra approached me. Then I have been dropped down by the great wind god. Oh best of Vanaras! Thrown down by your father I have been protected with my wings intact'.

શ્લો|| તતોઽહં માનયામિ ત્વાં માન્યોહિ મમ મારુતઃ |
ત્વયા મે હ્યેષ સંબન્ધઃ કપિમુખ્ય મહાગુણઃ||128||
અસ્મિન્નેવં ગતે કાર્યે સાગરસ્ય મમૈવ ચ|
પ્રીતિં પ્રીતમનાઃ કર્તું ત્વમર્હસિ મહાકપે ||129||
શ્રમં મોક્ષય પૂજાં ચ ગૃહાણ કપિસત્તમ |
પ્રીતિં ચ બહુ મન્યસ્વ પ્રીતોઽસ્મિ તવ દર્શનાત્ ||130||

સ|| કપિમુખ્ય તતઃ મારુતઃ મમ માન્યઃ હિ | તતઃ અહં માનયામિ | મે ત્વયા સંબંધઃ મહાગુણઃ || મહાકપિઃ અસ્મિન્ કાર્યે એવં ગતે ત્વં પ્રીતમનાઃ સાગરસ્યચ મમૈવ ચ પ્રીતિં કર્તું અર્હસિ||કપિસત્તમ શ્રમં મોક્ષ્ય પૂજાં ચ ગૃહાણ પ્રીતિં બહુમન્યસ્વ| તવ દર્શનાત્ પ્રીતઃ અસ્મિ||

'Oh chief of Vanaras ! So the wind god is worthy of worship for me. So I am worshipping you. My relationship with you is great. Oh great Vanara ! Being deployed in this action, you deserve to please us, the Sagara and myself. Oh best of Vanaras ! Relieving your fatigue, receiving our worship accepting our love, you may oblige us. I am delighted in seeing you'

શ્લો|| એવમુક્તઃ કપિશ્રેષ્ઠઃ તં નગોત્તમમ્ અબ્રવીત્ |
પ્રીતોઽસ્મિ કૃતામાતિથ્યં મન્યુરેષોઽપનીયતામ્||131||

સ|| એવં ઉક્તઃ કપિશ્રેષ્ઠઃ તં નગોત્તમં અબ્રવીત્ | પ્રીતઃ અસ્મિ| આતિથ્યં કૃતં| એષઃ મન્યુઃ અપનીયતામ્||

Having been told thus by Vanara, the best of Vanaras then spoke. 'I am delighted. Take it as though your hospitality has been accepted. Remove your unhappiness'.

શ્લો|| ત્વરતે કાર્યકાલોમે અહશ્ચાપ્યતિવર્તતે |
પ્રતિજ્ઞા ચ મયાદત્તા ન સ્થાતવ્ય મિહાન્તરે ||132||
ઇત્યુક્ત્વા પાણિના શૈલં આલભ્ય હરિપુંગવઃ|
જગામાકાશમાવિશ્ય વીર્યવાન્ પ્રહસન્નિવ ||133||

સ|| મે કાર્યકાલઃ ત્વરતે | અહઃ ચ અતિવર્તતે | અન્તરે ઇહ ન સ્થાતવ્યં (ઇતિ) મયા પ્રતિજ્ઞા દત્તાચ||વીર્યવાન્ હરિપુંગવઃ ઇતિ ઉક્ત્વા શૈલં પાણીના આલભ્ય આકાશમ્ આવિશ્ય પ્રહસન્નિવ જગામ||

My time limit is approaching. The day is also coming to its end. Taken a vow not to stop in the middle. The mighty Hanuman having said this touching the mountain with his hand, entering the sky moved on with a smile .

શ્લો|| સ પર્વત સમુદ્રાભ્યાં બહુમાનાદવેક્ષિતઃ |
પૂજિતશ્ચોપપનાભિઃ આશીર્ભિઃ અનિલાત્મજઃ ||134||
અથોર્થ્વં દૂરમુત્પત્ય હિત્વા શૈલમહાર્ણવૌ |
પિતુઃ પન્થાન માસ્થાય જગામ વિમલેઽમ્બરે||135||

સ|| સઃ અનિલાત્મજઃ પર્વત સમુદ્રાભ્યાં બહુમાનાત્ આવેક્ષિતઃ ઉપપન્નાભિઃ આશીર્ભિઃ પૂજિતઃ ચ||અથ શૈલમહાર્ણવૌ હિત્વા ( હનૂમતઃ) ઊર્ધ્વં દૂરં ઉત્પત્ય વિમલે અમ્બરે પિતુઃ પન્થાનં અસ્થાય જગામ||

The son of wind god was adored by the mountain , and was honored with proper blessings. Then leaving the mountain and the great ocean , Hanuman jumped up into the clear sky taking the path of his father, and flew away.

શ્લો|| ભૂયશ્ચોર્ધ્વગતિં પ્રાપ્ય ગિરિં તં અવલોકયન્ |
વાયુસૂનુનિરાલમ્બે જગામ વિમલેઽમ્બરે||136||
તદ્વિતીયં હનુમતો દૃષ્ટ્વા કર્મસુદુષ્કરમ્|
પ્રશશંસુ સ્સુરાસ્સર્વે સિદ્ધાશ્ચ પરમર્ષયઃ||137||

સ|| વાયુસૂનુઃ ભૂયશ્ચ ઊર્ધ્વં ગતિં પ્રાપ્ય તં ગિરિં અવલોકયન્ નિરાલમ્બે વિમલએ અમ્બરે જગામ||હનુમતઃ તત્ દ્વિતીયં સુદુષ્કરં કર્મ દૃષ્ટ્વા સર્વે સુરાઃ સિદ્ધાશ્ચ પરમર્ષયઃ પ્રશંસુઃ||

The son of wind god again attaining higher path , looking at the mountain went in to the sky without any support. Seeing the accomplishment of the second such difficult to perform task being performed by Hanuman , the Suras , Siddhas and the venerable sages praised him.

શ્લો|| દેવતાશ્ચાભવન્ હૃષ્ટાઃ તત્રસ્થાસ્તસ્ય કર્મણા|
કાઞ્ચનસ્ય સુનાભસ્ય સહસ્રાક્ષશ્ચ વાસવઃ||138||
ઉવાચ વચનં ધીમાન્ પરિતોષાત્ સગદ્ગદમ્|
સુનાભં પર્વત શ્રેષ્ઠં સ્વયમેવ શચીપતિઃ ||139||

સ|| તત્રસ્થાઃ દેવતાશ્ચ સહસ્રાક્ષઃ વાસવસ્ચ કાંચનસ્ય તસ્ય સુનાભસ્ય કર્મણા હૃષ્ઠાઃ અભવન્ ||ધીમાન્ શચીપતિઃ પર્વતશ્રેષ્ઠં સુનાભં પરિતોષાત્ સગદ્ગદમ્ સ્વયમેવ વચનમ્ ઉવાચ||

The Devas who were present there as well as the thousand eyed Vasava too were delighted by the gesture of the golden Mainaka mountain. Indra, the wise husband of Sachi satisfied spoke to Sunabha, the best of mountains , with a choked voice of happiness.

શ્લો|| હિરણ્યનાભ શૈલેન્દ્ર પરિતુષ્ટોઽસ્મિ તે ભૃશમ્|
અભયં તે પ્રયચ્છામિ તિષ્ઠ સૌમ્ય યથા સુખમ્||140||
સાહ્યં કૃતં તે સુમહદ્વિક્રાન્તસ્ય હનૂમતઃ|
ક્રમતો યોજનશતં નિર્ભયસ્ય ભયે સતિ||141||

સ|| હિરણ્યનાભ શૈલેંદ્ર તે ભૃશમ્ પરિતુષ્ઠઃ અસ્મિ | સૌમ્ય તે અભયં પ્રયચ્છામિ| યથાસુખં તિષ્ઠ||શતયોજનમ્ ક્રમતઃ ભયે સતિ નિર્ભયસ્ય વિક્રાન્તસ્ય તે હનુમતઃ સુમહત્ સાહ્યં કૃતં||

'Oh Hiranyagarbha ! the best of mountains, I am very happy with you. Oh Pious one! I am giving you my protection. You rest as you please. While leaping a hundred Yojanas , though there is reason to fear, the fearless Hanuman is unafraid and great deed was done'.

શ્લો|| રામસ્યૈષ હિ દૂત્યેન યાતિ દાશરથેર્હરિઃ |
સત્ ક્રિયાં કુર્વતા તસ્ય તોષિતોઽસ્મિ દૃઢં ત્વયા||142||
તતઃ પ્રહર્ષમગમ દ્વિપુલં પર્વતોત્તમઃ |
દેવતાનાં પતિં દૃષ્ટ્વા પરિતુષ્ઠં શતક્રતુમ્||143||
સવૈ દત્તવરશૈલો બભૂવાસ્થિતઃ તદા |
હનુમાંશ્ચ મુહુર્તેન વ્યતિચક્રામ સાગરમ્||144||

સ|| એષ હરિઃ દાશરથેઃ રામસ્ય પિતાયૈવ યાતિ તસ્યત્વયા કુર્વતા સત્ ક્રિયામ્ દૃઢઃ તોષિતઃ અસ્મિ||તતઃ પર્વતોત્તમઃ દેવતાનાં પતિં શતક્રતું પરિતુષ્ઠં દૃષ્ટ્વા વિપુલં પ્રહર્ષં આગમત્||તદા દત્તવરઃ સઃ શૈલઃ અસ્થિતઃ બભૂવ| હનુમાંશ્ચ મુહૂર્તેન સાગરં વ્યતિચક્રામ||

'This Vanara is working for Rama's well-being only. I am very happy with the service offered to him'. Then the best of mountains seeing the happiness of the king of Devas, Indra experienced a delight. Then the Mountain having been given a boon became stable. Hanuman also moved on across the ocean."

શ્લો|| તતો દેવાઃ સગન્ધર્વાઃ સિદ્ધાશ્ચ પરમર્ષયઃ|
અબ્રુવન્ સૂર્યસઙ્કાશાં સુરસાં નાગમાતરમ્||145||
અયં વાતાત્મજ શ્શ્રીમાન્ પ્લવતે સાગરોપરિ|
હનુમાન્નામ તસ્ય ત્વં મુહૂર્તં વિઘ્નમાચર||146||

સ|| તતઃ દેવાઃ ગંધર્વાઃ સહ સિદ્ધાઃ પરમર્ષ્યયઃ ચ સૂર્યસંકાશં નાગમાતરં સુરસાં અબ્રુવન્ ||અયં શ્રીમાન્ હનુમાન્ નામ વાતાત્મજઃ સાગરોપરિ પ્લવતે | તસ્ય ત્વં મુહૂર્તં વિઘ્નં આચર ||

Then the Devas, Gandharvas along with Siddhas and great ascetics spoke to Surasa the mother of serpents who is shining like the Sun. ' This illustrious son of wind god, named Hanuman is flying across the ocean. You provide him an obstruction for a moment'.

શ્લો|| રાક્ષસં રૂપમાસ્થાય સુઘોરં પર્વતોપમમ્|
દંષ્ટ્રા કરાળં પિઙ્ગાક્ષં વક્ત્રં કૃત્વા નભસ્સમમ્||147||
બલમિચ્ચામહે જ્ઞાતું ભૂયશ્ચાસ્ય પરાક્રમમ્|
ત્વાં વિજેષ્યત્ ઉપાયેન વિષાદં વા ગમિષ્યતિ ||148||

સ|| સુઘોરં પર્વત ઉપમમ્ રાક્ષસ રૂપં આસ્થાય દંષ્ત્રાકરાળં પિંગાક્ષં વક્ત્રં નભઃ સમં કૃત્વા ( વિઘ્નં આચર) || અસ્ય બલં ભૂયઃ પરાક્રમઃ ચ જ્ઞાતું ઇચ્છામહે | ઉપાયેન ત્વાં વિજેષ્યતિ વા વિષાદં ગમિષ્યતિ (જ્ઞાતું ઇચ્છામહે)||

' Assume a hideous form of a demon, gigantic like a mountain , with big teeth, yellow brown eyes, with opening mouth like a sky. We want to know again his strength and prowess. Whether he will win with intelligence or faces sorrow'.

શ્લો|| એવમુક્તા તુ સા દેવી દૈવતૈરભિસત્કૃતા |
સમુદ્ર મધ્યે સુરસા ભિભ્રતી રાક્ષસં વપુઃ||149||
વિકૃતં ચ વિરૂપં ચ સર્વસ્ય ચ ભયાવહમ્|
પ્લવમાનં હનૂમન્તં આવૃત્યેદમુવાચહ||150||

સ|| એવં દૈવતૈઃ અભિસત્કૃતા ઉક્તા તુ સા દેવી સમુદ્ર મધ્યે રાક્ષસં વપુઃ ભિભ્રતી || (તદા) પ્લવમાનં હનૂમન્તં આવૃત્ય (તત્) સર્વસ્ય ચ ભયાવહં વિકૃતં ચ વિરૂપં ઇદં આહ||

Thus having been told by Devas and receiving their honors , that lady demon presented herself in the middle of the ocean. Then the ugly and terrifying form surrounding Hanuman who was flying and said the following.

શ્લો|| મમભક્ષઃ પ્રદિષ્ટસ્ત્વં ઈશ્વરૈર્વાનરર્ષભ |
અહં ત્વાં ભક્ષયિષ્યામિ પ્રવિશેદં મમાનનમ્||151||
એવમુક્તઃ સુરસયા પ્રાઙ્જલિર્વાનરર્ષભ|
પ્રહૃષ્ટવદનઃ શ્રીમાન્ ઇદં વચનમબ્રવીત્ ||152||

સ|| (હે) વાનરર્ષભ ઈશ્વરૈઃ ત્વં મમભક્ષઃ પ્રદિષ્ટઃ | અહં ત્વાં ભક્ષયિષ્યામિ | ઇદં મમ આનનમ્ પ્રવિશ || સુરસયા એવં ઉક્તઃ વાનરર્ષભઃ પ્રહૃષ્ટવદનઃ પ્રાઙ્જલિઃ શ્રીમાન્ ઇદં વચનં અબ્રવીત્||

Oh Bull among Vanaras ! The Lord has sent you as my food. I will eat you. Enter my mouth. Having been told by thus by Surasa , with a happy and willing countenance the illustrious one said the following words.

શ્લો|| રામોદાશરથિર્નામ પ્રવિષ્ટો દણ્ડકાવનમ્|
લક્ષ્મણેન સહ ભ્રાતા વૈદેહ્યાચાપિ ભાર્યયા||153||
અન્યકાર્યવિષક્તસ્ય બદ્ધવૈરસ્ય રાક્ષસૈઃ |
તસ્ય સીતા હૃતા ભાર્યા રાવણેન યશસ્વિની||154||

સ|| રામઃ નામ દાશરથિઃ ભ્રાતા લક્ષ્મણેન સહ ભાર્યયા વૈદેહ્યા ચાપિ દણ્ડકાવનમ્ પ્રવિષ્ઠઃ ||રાક્ષસૈઃ બદ્ધવૈરસ્ય તસ્ય અન્યકાર્યવિષક્તસ્ય ભાર્યા યશસ્વિની સીતા રાવણેન અપહૃતા||

'The son of Dasaratha by name Rama, along with his brother Lakshmana and his wife Sita entered the Dandaka forest. While Rama was engaged otherwise by Rakshasas with deep rooted enmity, his wife Sita , a glorious lady has been abducted by Ravana'.

શ્લો|| તસ્યાઃ સકાશં દૂતોઽહં ગમિષ્યે રામ શાસનાત્ |
કર્તુમર્હસિ રામસ્ય સાહ્યં વિષયવાસિનિ||155||
અથવા મૈથિલીં દૃષ્ટ્વા રામં ચાક્લિષ્ઠકારિણમ્|
આગમિષ્યામિ તે વક્ત્રં સત્યં પ્રતિશ્રુણોમિ તે||156||

સ|| અહં દૂતઃ તસ્યાઃ (સીતાયાઃ) સકાશમ્ રામશાસનાત્ ગમિષ્યે | (હે) વિષયવાસિનિ રામસ્ય સાહ્યં કર્તું અર્હસિ||અથવા મૈથિલીં દૃષ્ટ્વાઅક્લિષ્ટકારિણં રામં ચ તે વક્ત્રં આગમિષ્યામિ | સત્યં તે પ્રતિશ્રુણોમિ ||

' I am his messenger going on his command. Oh Resident of his kingdom ! It is proper for you to help Rama. Or else after seeing Mythili and Rama who makes difficult things look easy I will come back to your mouth. I am telling you the truth'.

શ્લો|| એવમુક્તા હનુમતા સુરસા કામરૂપિણી|
અબ્રવીન્નાતિવર્તેન્માં કશ્ચિદેષવરો મમ||157||
તં પ્રયાન્તં સમુદ્વીક્ષ્ય સુરસા વાક્ય મબ્રવીત્|
બલં જિજ્ઞાસમાના વૈ નાગમાતા હનૂમતઃ||157-1||

સ|| હનુમતા એવં ઉક્તા કામરૂપિણિ સુરસા અબ્રવીત્ કશ્ચિત્ નાતિવર્તેત એષઃ મમ વરઃ ||નાગમાતા સુરસા હનૂમતઃ બલં જિજ્ઞાસમાના વૈ નાગમાતા સુરસા પ્રયાન્તં તં સમુદ્વીક્ષ્ય (ઇદમ્) વાક્યં અબ્રવીત્ ||

Having been told thus by Hanuman, Surasa said none can cross me. That is my boon. The mother of serpents Surasa desirous of knowing Hanuman's strength , addressed these words to Hanuman who was attempting to go away.

શ્લો|| પ્રવિશ્ય વદનં મેઽદ્ય ગન્તવ્યમ્ વાનરોત્તમ|
વર એષા પુરા દત્તો મમધાત્રેતિ સત્વરા||157-2||
વ્યાદાય વિપુલં વક્ત્રં સ્થિતા સા મારુતેઃ પુરઃ|
એવમુક્તઃ સુરસયા ક્રુદ્ધો વાનરપુઙ્ગવઃ||157-3||

સ|| વાનરોત્તમ અદ્ય મે વદનં સત્વરા પ્રવિશ્ય ગંતવ્યમ્ | એષઃ વરઃ પુરા મે ધાત્રે દત્તઃ ઇતિ||સા વિપુલં વક્ત્રં વ્યાદાય મારુતેઃ પુરઃ સ્થિતઃ| સુરસયા એવં ઉક્તઃ વાનરઃ ક્રુદ્ધઃ (અભવત્)||

'Oh Best of Vanaras today enter my mouth quickly and then you may go. Such is my boon given to me by Brahma , the creator'. She opened her mouth wide and stood in front of Maruti. Having been told thus by Surasa the Vanara became angry.

શ્લો|| અબ્રવીત્કુરુવૈ વક્ત્રં યેન માં વિષહિષ્યસે|
ઇત્યુક્ત્વા સુરસા ક્રુદ્ધા દશયોજનમાયતા ||157-4||
દશયોજનવિસ્તારો બભૂવ હનુમાંસ્તદા |
તં દૃષ્ટ્વા મેઘસઙ્કાશં દશયોજનમાયતમ્||157-5||
ચકાર સુરસા ચાસ્યં વિંશદ્યોજન માયતમ્|

સ|| (સઃ વાનરઃ) વૈ વક્ત્રં યેન મામ્ વિષહિષ્યસે (તત્) કુરુ (ઇતિ) અબ્રવીત્|| ઇતિ ઉક્ત્વા ક્રુદ્ધા હનુમાન્ દશયોજનમ્ આયતા દશયોજન વિસ્તારઃ બભૂવ || મેઘસંકાશં દશયોજનમાયતં તં દૃષ્ટ્વા સુરસા ચ આસ્યં વિંશદ્યોજનં આયતમ્ ચકાર ||

The Vanara said open the mouth that which can bear me . So saying, the angry Hanuman grew ten Yojanas wide and ten Yojanas long. Seeing the ten Yojanas wide Hanuman looking like a cloud, Surasa too stretched her mouth wide by twenty Yojanas.

શ્લો|| હનુમાંસ્તુ તદા ક્રુદ્ધઃ ત્રિંશદ્યોજન માયતઃ||157-6||
ચકાર સુરસા વક્ત્રં ચત્વારિંશત્તથોચ્છ્રિતમ્ |
બભૂવ હનુમાન્વીરઃ પઞ્ચાશદ્યોજનોચ્છ્રિતઃ||157-7||
ચકાર સુરસા વક્ત્રં ષષ્ટિયોજન માયતમ્|
તથૈવ હનુમાન્વીરઃ સપ્તતી યોજનોચ્છ્રિતઃ||157-8||
ચકાર સુરસા વક્ત્રં અશીતી યોજનાયતમ્ |
હનુમાન્ અચલપ્રખ્યો નવતી યોજનોચ્છ્રિતઃ ||157-9||
ચકાર સુરસા વક્ત્રં શતયોજન માયતમ્|

સ|| તતઃ હનુમાંસ્તુ ( હનુમાન્ અપિ) ક્રુદ્ધઃ ત્રિંશદ્યોજનં આયતઃ(અભવત્)| સુરસા તથાવક્ત્રં ચત્વારિંશં ઉચ્છ્રિતમ્ ચકાર||હનુમાન્ વીરઃ પંચાસદ્યોજન ઉચ્છ્રિતઃ બભૂવ | (તદા) સુરસા વક્ત્રં ષષ્ટિયોજનં આયતં ચકાર||તથૈવ વીરઃ હનુમાન્ તથૈવ સપ્તતી યોજનમ્ ઉચ્છ્રિતઃ| સુરસા વક્ત્રં અશીતી યોજનં આયતમ્||અચલપ્રખ્યો હનુમાન્ નવતી યોજનં ઉછ્છ્રિતઃ| (તદા) સુરસા વક્ત્રં શતયોજનં આયતમ્||

The Hanuman also being angry stretched his body to thirty Yojanas. Surasa then stretched her mouth to forty Yojanas. Then the hero Hanuman became fifty Yojana high. Then Surasa became sixty Yojanas wide. In the same way Hanuman grew to seventy Yojanas. Surasa became eighty Yojana wide. Then Hanuman grew to ninety Yojanas like a mountain. Then Surasa's mouth became hundred Yojanas wide.

શ્લો|| તં દૃષ્ટ્વા વ્યાદિતં ત્વાસ્યં વાયુપુત્ત્રઃ સુબુદ્ધિમાન્||157-10||
દીર્ઘજિહ્વં સુરસયા સુઘોરં નરકોપમમ્|
સુસંક્ષિપ્યાત્મનઃ કાયં બભૂવાંગુષ્ટમાત્રકઃ||158||
સોઽભિપત્યાશુ તદ્વક્ત્રં નિષ્પત્ય ચ મહાબલઃ|
અન્તરિક્ષે સ્થિતઃ શ્રીમાન્ ઇદં વચનમબ્રવીત્ ||159||

સ|| સુબુદ્ધિમાન્ વાયુપુત્ત્રઃ સુરસયા વ્યાદિતં દીર્ઘજિહ્વં સુઘોરં તં આસ્યં દૃષ્ટ્વા આત્મનઃ કાયં અંગુષ્ટમાત્રકઃ બભૂવ ||શ્રીમાન્ મહાબલઃ સઃ આશુ તદ્વક્રં અભિપત્ય નિપત્ય ચ અન્તરિક્ષે સ્થિતઃ ઇદં વચનમ્ અબ્રવીત્||

The very intelligent Hanuman seeing the terrifying mouth with long tongue thus opened , made himself to be of the size of a thumb. The illustrious and mighty Hanuman quickly entered her mouth and came out. Standing in the sky said the following words.

શ્લો|| પ્રવિષ્ટોઽસ્મિ હિ તે વક્ત્રં દાક્ષાયની નમોસ્તુતે|
ગમિષ્યે યત્ર વૈદેહી સત્યં ચાસીદ્વરસ્તવ ||160||
તં દૃષ્ટ્વા વદાનાન્મુક્તં ચન્દ્રં રાહુમુખાદિવ|
અબ્રવીત્સુરસા દેવી સ્વેન રૂપેણ વાનરમ્||161||

સ|| દાક્ષાયણિ તે વક્ત્રં પ્રવિષ્ટઃ અસ્મિ હિ | તે વરઃ સત્યં આસીત્ | તે નમઃ અસ્તુ | (અહં) યત્રવૈદેહી (તત્ર) ગમિષ્યે||રાહુમુખાત્ ચન્દ્રં ઇવ વદનાત્ મુક્તં તં વાનરં દૃષ્ટ્વા સુરસા દેવી સ્વેન રૂપેણ અબ્રવીત્||

' Dakshyani ! I have entered your mouth. You boon has come true. Salutations to you. I will go where Vaidehi is' . Seeing the Vanara like Moon released from the mouth of Rahu, Surasa assuming her own form said the following.

શ્લો|| અર્થસિધ્યૈ હરિશ્રેષ્ઠ ગચ્છસૌમ્ય યથાસુખમ્|
સમાનયસ્વ વૈદેહીં રાઘવેણ મહાત્મના ||162||
તતૃતીયં હનુમતો દૃષ્ટ્વા કર્મ સુદુષ્કરમ્|
સાધુ સાધ્વિતિ ભૂતાનિ પ્રશશંસુઃ તદા હરિમ્ ||163||

સ|| હરિશ્રેષ્ઠ સૌમ્ય યથાસુખં અર્થ્યસિદ્ધ્યૈ ગચ્છ |વૈદેહીં રાઘવેણ સમાનય||તત્ હનુમતઃ ( હનુમતસ્ય) તૃતીયં સુદુષ્કરમ્ કર્મ દૃષ્ટ્વા તદા સાધુ સાધુ ઇતિ ( સર્વાણિ) ભૂતાનિ હનુમતઃ પ્રશશંસુઃ||

"Oh The best of Vanaras ! Proceed to accomplish your task. Unite Vaidehi with Raghava". Seeing that accomplishment of a third task which is difficult to accomplish all creatures praised Hanuman and said 'very good, very good'

શ્લો|| સ સાગર મનાધૃષ્ય મભ્યેત્ય વરુણાલયમ્|
જગામાકાશમાવિશ્ય વેગેન ગરુડોપમઃ||164||
સેવિતે વારિદારાભિઃ પતગૈશ્ચ નિષેવિતે |
ચરિતે કૈશિકાચાર્યૈઃ ઐરાવતનિષેવિતે||165||

સ|| વેગેન ગરુડોપમઃ સઃ અનાધૃષ્યમ્ વરુણાલયં સાગરં અભ્યેત્ય આકાશં આવિશ્ય જગામ||વારિદારાભિઃ સેવિતે પતગૈશ્ચ નિષેવિતે કૈશિકાચાર્યૈઃ ચરિતે ઐરાવત નિષેવિતે (વાયુમાર્ગે હનુમાન્ જગામ)||

Hanuman flying like Garuda speedily piercing through the invincible ocean , the abode of Varuna , went coursing through the sky. (Hanuman followed the path) frequented by the clouds that release torrents, inhabited by the birds, traversed by the masters of music and dance, attended by Airavata.

શ્લો|| સિંહકુઞ્જર શાર્દૂલ પતગોરગવાહનૈઃ|
વિમાનૈઃ સંપતદ્ભિશ્ચ વિમલૈઃ સમલંકૃતે||166||
વજ્રાશનિસમહાઘાતૈઃ પાવકૈરુપશોભિતે |
કૃતપુણ્યૈ ર્મહાભાગૈઃ સ્વર્ગજિદ્ભિરલંકૃતે||167||

સ|| સિંહકુંજર શાર્દૂલ પતગ ઉરગ વાહનૈઃ સંપત્ભિઃ વિમલૈઃ સમલંકૃતે વિમાનૈઃ (ચરિતે માર્ગે હનુમાન્ જગામ)||વજ્રાશનિસમાઘાતૈઃ પાવકૈઃ કૃતપુણ્યૈઃ સ્વર્ગજિદ્ભિઃ મહાભાગૈઃ ઉપશોભિતે (ચરિતે માર્ગે હનુમાન્ જગામ)|| ||

Frequented by the well decorated aerial vehicles drawn by lions, elephants, tigers, birds serpents, Frequented by the gods of fire who strike fiercely like a thunderbolt, those who have done meritorious deeds, those accomplished people who have conquered heaven, looking splendid,

શ્લો|| વહતા હવ્ય મત્યર્થં સેવિતે ચિત્રભાનુના |
ગ્રહનક્ષત્ર ચન્દ્રાર્ક તારાગણ વિભૂષિતે||168||
મહર્ષિ ગણ ગન્ધર્વ નાગયક્ષ સમાકુલે
વિવિક્તે વિમલે વિશ્વે વિશ્વાવસુ નિષેવિતે ||169||

સ|| અત્યર્થં અલંકૃતે હવ્યં વહતા ચિત્રભાનુના સેવિતે ગ્રહનક્ષત્ર ચન્દ્રાર્કતારાગણવિભૂષિતે ( આકાશ માર્ગે હનુમાન્ જગામ)||મહર્ષિ ગણ ગન્ધર્વ નાગ યક્ષ સમાકુલે વિવિક્તે વિમલે વિશ્વે વિશ્વાવસુ નિષેવિતે (માર્ગે હનુમાન્ જગામ)

The path was frequented by the god of Fire carrying the Havis decorated splendidly , adorned with planets , stars, Moon and other constellations. Filled with groups of great Rishis, Gandharvas, Nagas, Yakshas , with isolated clear region inhabited by Viswavasu.

શ્લો|| દેવરાજ ગજાક્રાન્તે ચન્દ્રસૂર્ય પથે શિવે|
વિતાને જીવલોકસ્ય વિતતે બ્રહ્મનિર્મિતે ||170||
બહુશસ્સેવિતે વીરૈ ર્વિદ્યાધરગણૈર્વરૈઃ|
જગામ વાયુ માર્ગેતુ ગરુત્માનિવ મારુતઃ||171||

સ|| દેવરાજ ગજાક્રાન્તે ચંદ્રસૂર્યપથે શિવે જીવલોકસ્ય બ્રહ્મ નિર્મિતે વિતતે વિતાને (માર્ગે હનુમાન્ જગામ) || વરૈઃ વીરૈઃ વિદ્યાધરગણૈઃ બહુશઃ સેવિતે વાયુમાર્ગે મારુતિઃ ગરુત્માનિવ જગામ||

It is the sporting ground of the elephant of king of Devas, the path of Sun and Moon, auspicious place of living beings created by Brahma, the extensive canopy covering the earth. Like Garuda Hanuman traversed that path traversed by the groups of Vidyadharas who are best of heroes.

શ્લો|| પ્રદૃશ્યમાન સર્વત્ર હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ|
ભેજેઽ મ્બરમ્ નિરાલમ્બં લમ્બપક્ષ ઇવાદ્રિરાટ્||172||
પ્લવમાનં તુ તં દૃષ્ટ્વા સિંહિકા નામ રાક્ષસી|
મનસા ચિન્તયામાસ પ્રવૃદ્ધા કામરૂપિણી ||173||

સ|| હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ સર્વત્ર પ્રદૃશ્યમાનઃ નિરાલંબં લંબપક્ષઃ અદ્રિરાટ્ ઇવ ભેજે|| પ્લવમાનં તં દૃષ્ટ્વા સિંહિકા નામા રાક્ષસી પ્રવૃદ્ધા કામરૂપિણી ચિન્તયામાસ||

Hanuman , the son of wind god, being seen everywhere in the sky, was looking like a mountain with wings flying unsupported in the sky. Seeing that Hanuman flying like that, a Rakshasi by name Simhika who can assume any form expanded in her size started thinking.

શ્લો|| અદ્ય દીર્ઘસ્ય કાલસ્ય ભવિષ્યામ્યહમાશિતા |
ઇદં હિ મે મહત્ સત્વં ચિરસ્ય વશમાગતમ્||174||
ઇતિ સઞ્ચિત્ય મનસા છાયમસ્ય સમાક્ષિપત્ |
છાયાયાં ગૃહ્યમાણાયાં ચિન્તયામાસ વાનરઃ||175||

સ|| ચિરસ્ય ઇદં મહત્ સત્ત્વમ્ મે વશમ્ આગતમ્ | દીર્ઘસ્ય કાલસ્ય અદ્ય અહમ્ આશિતા ભવિષ્યામિ||(સિંહિકા) ઇતિ મનસા સંચિત્ય અસ્ય (કપિસ્ય) છાયામ્ સમાક્ષિપત્ | છાયાયામ્ ગૃહ્યમાણાયામ્ વાનરઃ ચિંતયામાસ||

' After a long time this great being has come into my fold. Today I will be satiated' . (Simhika) having thought like this , pulled his shadow. Being held by the shadow the Vanara started thinking.

શ્લો|| સમાક્ષિપ્તોઽસ્મિ સહસા પંગૂકૃત પરાક્રમઃ|
પ્રતિલોમેન વાતેન મહાનૌરિવ સાગરે||176||
તિર્યગૂર્ધ્વમથશ્ચૈવ વીક્ષમાણસ્તતઃ કપિઃ|
દદર્શ સ મહત્ સત્ત્વં ઉત્થિતં લવણામ્ભસિ||177||

સ||સાગરે મહાનૌરિવ પ્રતિલોમેન વાતેન સહસા પંગૂકૃત માનઃ સમાક્ષિપ્તઃ અસ્મિ||તતઃ (હનુમાન્) તિર્યક્ ઊર્ધ્વમ્ અથશ્ચૈવ વીક્ષમાણઃ લવણામ્ભસિ ઉત્થિતમ્ મહત્ સત્ત્વં દદર્શ||

'Like the ship in the sea caught by the opposing wind, I have been caught and become powerless'. Then Hanuman looking up down, across saw the great creature risen up in the waters of the sea.

શ્લો|| તદૃષ્ટ્વા ચિન્તયામાસ મારુતિર્વિકૃતાનનઃ|
કપિરાજેન કથિતં સત્ત્વમદ્ભુત દર્શનમ્||178||
છાયાગ્રાહી મહાવીર્યં તદિદં નાત્ર સંશયઃ|
સ તાં બુદ્વાર્થતત્વેન સિંહિકાં મતિમાન્કપિઃ||179||
વ્યવર્થત મહાકાયઃ પાવૃષીવ વલાહકઃ|

સ||મારુતિઃ તત્ વિકૃતાનનમ્ દૃષ્ટ્વા ચિંતયામાસ | કપિરાજેન કથિતમ્ અદ્ભુતદર્શનં મહાવીર્યં છાયાગ્રાહી મહાવીર્યં તત્ સત્ત્વં ઇદં અત્ર ન સંશયઃ ન ||મતિમાન્ સ કપિઃ તામ્ અર્થતત્ત્વેન સિંહિકામ્ બુદ્ધ્વા મહાકાયઃ પ્રાવૃષિ વલાહકઃ ઇવ વ્યવર્થત ||

Maruti seeing that ugly faced one started thinking. This is no doubt the amazing to look at , powerful creature capable of capturing the shadow, as told by the King of Vanaras. The wise Hanuman recognizing the true nature of Simhika, grew like a cloud in a rainy season.

શ્લો|| તસ્ય સા કાયમુદ્વીક્ષ્ય વર્ધમાનં મહાકપેઃ||180||
વક્ત્રં પ્રસારમાયાસ પાતાળાંતર સન્નિભમ્|
ઘનરાજીવ ગર્જંતી વાનરં સમભિદ્રવત્||181||
સ દદર્શ તતસ્તસ્યા વિવૃતં સુમહાન્મુખમ્|
કાયમાત્રં ચ મેધાવી મર્માણિ ચ મહાકપિઃ||182||

સ|| (સા સિંહિકા) પાતાળાંતર સન્નિભં વક્ત્રં પ્રસારયામાસ | ઘનરાજીવ ગર્જન્તી વાનરં સમભિદ્રવત્ ||તતઃ મેધાવી મહાકપિઃ તસ્યાઃ વિવૃતમ્ કાયમાત્રં સુમહત્ મુખમ્ મર્માણિ ચ સઃ દદર્શ||

That Simhika extended her mouth having the depth of underworld. Roaring like heavy clouds, she ran towards the Vanara. Then the great intelligent Vanara saw the enormous open mouth and body alone and vital parts too.

શ્લો|| સ તસ્યા વિવૃતે વક્ત્રે વજ્રસંહનનઃ કપિઃ|
સંક્ષિપ્ત્ય મુહુરાત્માનં નિષ્પપાત મહાબલઃ||183||
અસ્યે તસ્યા નિમજ્જંતં દદૃશુ સિદ્ધચારણાઃ|
ગ્રસ્યમાનં યથા ચન્દ્રં પૂર્ણં પર્વણિ રાહુણા||184||

સ|| મહાબલઃ વજ્રસંહનનઃ સઃ કપિઃ આત્માનમ્ મુહુઃ સંક્ષિપ્ત્ય તસ્યાઃ વિવૃતે વક્ત્રે નિષ્પપાત||સિદ્ધ ચારણાઃ તસ્યાઃ આસ્યે નિમજ્જંતં પર્વણિ રાહુના ગ્રસ્યમાનં પૂર્ણં ચંદ્ર યથા દદૃશુ||

The mighty Vanara with thunderbolt like physiques contracted himself and entered her open mouth. The Siddhas and Charanas saw him drowning in her mouth like the full moon on the on the full moon day being grabbed by Rahu.

શ્લો|| તતસ્તસ્યા નખૈસ્તીક્ષ્ણૈર્મર્માણ્યુત્કૃત્ય વાનરઃ|
ઉત્પપાથ વેગેન મનઃ સંપાતવિક્રમઃ||185||
તાં તુ દૃષ્ટ્યા ચ ધૃત્યાચ દાક્ષિણ્યેન નિપાત્ય ચ|
સ કપિપ્રવરો વેગાદ્વવૃધે પુનરાત્મવાન્ |186||

સ||તતઃ વાનરઃ તીક્ષ્ણૈઃ નખૈઃ તસ્યાઃ મર્માણિ ઉત્કૃત્ય મનઃ સંપાતવિક્રમઃ વેગેન ઉત્પપાત|| સઃ કપિ પ્રવરઃ તામ્ દૃષ્ટ્વા ચ ધૃત્યા ચ દાક્ષિણ્યેન નિપાત્ય પુનઃ વેગાત્ આત્મવાન્ વવૃધે||

Then the Vanara tearing her vital parts with his sharp nails with the speed of mind in action quickly rushed out. The self-controlled great Vanara, with firmness of mind and ingenuity, seeing her threw her down again and rapidly grew in size.

શ્લો|| હૃતહૃત્સા હનુમાત પપાત વિધુરાઽમ્ભસિ|
તાં હતાં વાનરેણાશુ પતિતાં વીક્ષ્ય સિંહિકામ્||187||
ભૂતાન્યાકાશચારીણિ તમૂચુઃ પ્લવગોત્તમમ્|
ભીમમદ્યકૃતં કર્મ મહત્ સત્વં ત્વયા હતમ્||188||
સાધયાર્થમભિપ્રેતં અરિષ્ટં પ્લવતાં વર|

સ|| સા હનુમતા હ્રુહ્રુત્ વિધુરા વાનરેણ આસુ હતાં અમ્બસિ પપાત|પતિતામ્ તાં વીક્ષ્ય આકાશચારીણિ ભૂતાનિ પ્લવગોત્તમમ્ ઊચુઃ||પ્લવતાં વરઃઅદ્ય ત્વયા મહત્ સત્ત્વં હતમ્| ભીમમ્ કર્મ કૃતમ્| (તવ) અભિપ્રેતમ્ અર્થમ્ અરિષ્ટમ્ સાધય |

With the heart torn , the miserable one instantly killed by Hanuman dropped down in the sea. Seeing her who has fallen down the beings who travel the sky addressed the best of Vanaras. ' Oh best of flyers ! Today you have killed a great being. Fierce task was done. Fulfil your mission unobstructed'.

શ્લો|| યસ્યત્વેતાનિ ચત્વારિ વાનરેન્દ્ર યથા તવ||189||
ધૃતિર્દૃષ્ટિર્મતિ દાક્ષ્યં સ્વકર્મસુ સીદતિ|
સતૈઃ સંભાવિતઃ પૂજ્યઃ પ્રતિપન્ન પ્રયોજનઃ||190||
જગામાકાશમાવિશ્ય પન્નગાશનવત્કપિઃ|

સ|| વાનરેંદ્ર યસ્ય ધૃતિઃ દૃષ્ટિઃ મતિઃ દાક્ષ્યં એતાનિ ચત્વારિ તવ યથા સઃ કર્મસુ ન સીદતિ||પૂજ્યઃ સઃ કપિઃ તૈઃ સમ્ભાવિતઃ પ્રતિપન્નપ્રયોજનઃ આકાશં આવિશ્ય પન્નગાશનવત્ જગામ||

'Oh Best of Vanaras ! The one who has fortitude, vision, intelligence and dexterity like you will achieve his mission and will not be lost '. The venerable one that Vanara thus honored having ascended the skies flew like Garuda to achieve his objective.

શ્લો|| પ્રાપ્તભૂયિષ્ટ પારસ્તુ પર્વતઃ પ્રતિલોકયન્ ||191||
યોજનાનાં શતસ્યાન્તે વનરાજિં દદર્શ સઃ|
દદર્શ ચ પતન્નેવ વિવિધ દ્રુમભૂષિતમ્||192||
દ્વીપં શાખામૃગશ્રેષ્ઠો મલયોપવનાનિ ચ|

સ|| ( હનુમાન્) શતસ્ય યોજનાનામ્ અન્તે પ્રાપભૂયિષ્ઠ પારઃ સર્વતઃ પ્રતિલોકયન્ વનરાજિમ્ દદર્શ||શાખામૃગ શ્રેષ્ઠઃ પતન્નેવ વિવિધદ્રુમભૂષિતં દ્વીપં મલયોપવનાનિ ચ દદર્શ||

Having reached the other shore as he looked around, the Vanara saw rows of trees at the end of hundred Yojanas. Hanuman the best among creatures that jump on trees , even while flying saw the island adorned with many trees and garden bordering the Malaya mountain.

શ્લો|| સાગરં સાગરાનૂપં સાગરા નૂપજાન્દ્રુમાન્ ||193||
સાગરસ્ય ચ પત્નીનાં મુખાન્યપિ વિલોકયન્|
સ મહામેઘસઙ્કાશં સમીક્ષ્યાત્માન માત્મવાન્||194||
નિરુંધત મિવાકાશં ચકાર મતિમાન્મતિમ્|

સ|| સાગરં સાગરાનૂપં સાગરાનૂપજાન્ દ્રુમાન્ સાગરસ્ય પત્નીનાં (નદીનાં) મુખાન્યપિ વિલોકયન્ સઃ મહામેઘસંકાશં આકાશં નિરુંધત મિવ આત્મવાન્ સમીક્ષ્ય (હનુમાન્) મતિં ચકાર||

Looking at the ocean he observed the sea, the land bordering the sea, the trees grown on the land bordering the sea, and the mouth of the branches of the sea , looking at his own body of the size of a cloud as though obstructing the sky thought as follows.

શ્લો|| કાયવૃદ્ધિં પ્રવેગં ચ મમદૃષ્ટ્વૈવ રાક્ષસાઃ||195||
મયિ કૌતૂહલં કુર્યુરિતિ મેને મહાકપિઃ|
તતઃ શરીરં સંક્ષિપ્ય તન્મહીધરસન્નિભમ્||196||
પુનઃ પ્રકૃતિ માપેદે વીતમોહા ઇવાત્મવાન્|

સ|| મમ કાયવૃદ્ધિં પ્રવેગં ચ દૃષ્ટ્વૈવ રાક્ષસાઃ મયિ કૌતૂહલમ્ કુર્યુઃ ઇતિ મહાકપિઃ મેને||તતઃ તત્ મહીધર સન્નિભમ્ તત્ શરીરં સંક્ષિપ્ય વીતમોહઃ આત્મવાનિવ પુનઃ પ્રકૃતિં આપેદે||

The great Vanara thought that seeing my increased size of body and the speed the Rakshasas will be inquisitive about me. Then having contracted his body which is like a mountain, getting rid of his attachment, once again resumed his normal form.

શ્લો|| તદ્રૂપ મતિ સંક્ષિપ્ય હનુમાન્ પ્રકૃતૌ સ્થિતઃ||
ત્રીન્ક્રમાનિવ વિક્રમ્ય બલિવીર્યહરો હરિઃ||197||

સ|| હનુમાન્ તત્ રૂપં અતિસંક્ષિપ્ય બલિવીર્યહરઃ હરિઃ ત્રીન્ ક્રમાન્ વિક્રમ્ય ઇવ પ્રકૃતૌ સ્થિતઃ ||

Then Hanuman contracting himself to be of a very small size , like Vishnu the vanquisher of Bali with three steps, stood in his normal form.

શ્લો|| સ ચારુનાનાવિધરૂપધારી
પરં સમાસાદ્ય સમુદ્ર તીરમ્|
પરૈરશક્યઃ પ્રતિપન્નરૂપઃ
સમીક્ષિતાત્મા સમવેક્ષિતાર્થઃ||198||

સ|| ચારુનાનાવિધરૂપધારી પરૈઃ અશક્યઃ સઃ પરં સમુદ્રતીરમ્ સમાસાદ્ય સમીક્ષિતાત્મા પ્રતિપન્નરૂપઃ સમવેક્ષિતાર્થઃ||

The one who can take different forms, having reached the other shore of the ocean which is impossible for others, looking at his own self assumed a form suitable for the purpose.

શ્લો|| તતસ્સલમ્બસ્ય ગિરેઃ સમૃદ્ધે
વિચિત્ર કૂટે નિપપાત કૂટે|
સકેત કોદ્દાલકનાળિકેરે
મહાદ્રિકૂટ પ્રતિમો મહાત્મા||199||

સ|| તતઃ મહાત્રિકૂટપ્રતિમઃ સઃ મહાત્મા લમ્બસ્ય ગિરેઃ વિચિત્રકૂટે સમૃદ્ધે સકેતકોદ્દાલકનાલિકેરે પ્રતિમૌ નિપપાત કૂટે||

Then the great soul , who resembled a great mountain descended on the top of Lamba mountain which is full of fruits and blossoms of Ketaka, Uddalaka, Narikela tress with many wonderful peaks.

શ્લો|| તતસ્તુ સંપ્રાપ્ય સમુદ્ર તીરં
સમીક્ષ્ય લઙ્કાં ગિરિવર્યમૂર્ધ્નિ|
કપિસ્તુ તસ્મિન્ નિપપાત પર્વતે
વિધૂય રૂપં વ્યધયન્ મૃગદ્વિજાન્||200||

સ||તતઃ સમુદ્રતીરં સંપ્રાપ્ય કપિઃ તુ તસ્મિન્ પર્વતે નિપપાત મૃગદ્વિજાન્ વ્યધયન્ રૂપં વિધૂય ગિરિવર્યમૂર્ધ્નિ (સઃ) લંકાં સમીક્ષ્ય ||

Having reached the seashore, then observing the Lanka located on top of the mountain , Hanuman shook his body which scared the beasts and birds on the mountain he landed.

શ્લો|| સ સાગરં દાનવપન્નગાયુતમ્
બલેન વિક્રમ્ય મહોર્મિમાલિનમ્|
નિપત્ય તીરે ચ મહોદધે સ્તદા
દદર્શ લઙ્કાં અમરાવતીમ્ ઇવ|| 201||

Having crossed with his prowess the ocean filled with demons and serpents, having landed on the shore Hanuman saw Lanka adorned with garlands of waves which is like the city of Amaravati

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુન્દરકાણ્ડે પ્રથમસ્સર્ગઃ||

Thus ends the first Sarga of Sundarakanda in Ramayana the first poem ever composed by the first poet Valmiki.
||om tat sat||